କାହିଁକି କରାଯିବ ପାଇକ ବିଦ୍ରୋହ ଡାକ ଟିକଟର ଉନ୍ମୋଚନ ?

ଭୁବନେଶ୍ୱର : ୧୮୫୭ରେ ଇଂରେଜଙ୍କ ବିରୋଧରେ ହୋଇଥିବା ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହର ବହୁ ପୂର୍ବରୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ହୋଇଥିଲା ସଶସ୍ତ୍ର ବିଦ୍ରୋହ । ୧୮୦୩ ମସିହାରେ ବଙ୍ଗ ପରେ ଓଡ଼ିଶା ଦଖଲ ଅଭିଯାନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ଇଂରେଜ୍ । ସେତେବେଳଠାରୁ କହିବାକୁ ଗଲେ ଓଡ଼ିଶାରେ ପଡ଼ି ସାରିଥିଲା ବିଦ୍ରୋହ ଓ ବିରୋଧର ମୂଳଦୁଆ । ଓଡ଼ିଶାରେ ୧୮୧୭ ମସିହାରେ ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀ ବିରୋଧରେ ପ୍ରଥମ ବିଦ୍ରୋହ ହୋଇଥିଲା । ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ହୋଇଥିଲା  ଏହି ବିଦ୍ରୋହ। ତେବେ ପାଇକଙ୍କୁ ବିଦ୍ରୋହସ ସେନାନୀ କହିବାର ଅନେକ କାରଣ ରହିଛି । ଉତ୍କଳୀୟ ପରଂପରା ଓ ରାଜ୍ୟକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବା ପାଇଁ ଏମାନଙ୍କର ବଳୀଦାନ ଇତିହାସରେ ସ୍ୱାର୍ଣ୍ଣାକ୍ଷରରେ ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇ ରହିବ ।

ପାଇକଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟ ଓ ସେମାନଙ୍କର ଇତିହାସ :

ପାଇକମାନେ ସାଧାରଣତଃ ଶାନ୍ତି ସମୟରେ ଚାଷ କାମକରୁଥିଲେ ଓ ଅନ୍ୟ ସମୟରେ ରାଜାଙ୍କ ସୈନ୍ୟଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ । ୧୮୧୭ରେ ହୋଇଥିବା ବିଦ୍ରୋହରେ ପାଇକମାନେ ପୂର୍ବଭାରତରେ ବ୍ରିଟିସ୍‌ମାନଙ୍କ ଶାସନର ମୂଳଦୁଆକୁ ଦୋହଲାଇ ଦେଇଥିଲେ । ବଙ୍ଗ ପ୍ରଦେଶ ଅପେକ୍ଷା ଇଂରେଜମାନଙ୍କୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ହିଁ ଅଧିକ ବିରୋଧର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା । ଆଉ ପାଇକ ହିଁ ଥିଲେ ତା ମୂଳର ପୁଞ୍ଜି ।

ଖୋର୍ଦ୍ଧା ରାଜା ପାରିବାରିକଭାବେ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରର ସଂରକ୍ଷକ ଥିଲେ । ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ପ୍ରତିନିଧିଭାବେ ସେମାନେ ଶାସନ କରୁଥିଲେ । ଓଡ଼ିଶା ଲୋକଙ୍କ ରଜନୀତିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ସ୍ୱାଧୀନତାର ପ୍ରତୀକ ଥିଲେ । ଇଂରେଜନମାନେ ବଙ୍ଗଳା ଓ ମାଡ୍ରାସ୍ ପ୍ରାନ୍ତ ଅଧିକାର କରିବା ପରେ ଓଡ଼ିଶାର ଉତ୍ତର ଓ ଦକ୍ଷିଣରେ ନିଜ ଆଧିପତ୍ୟ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ । ୧୮୦୩ରେ ଇଂରେଜମାନେ ଏହାକୁ ଅକ୍ତିଆର କରି ନେଇଥିଲେ ।

ପାଇକଙ୍କ ବଂଶଜ :

ମିଲିସିଆ ସେନାର ବଂଶଜ ହିସାବରେ ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁ ମଧ୍ୟ ପାଇକ ଥିଲେ । ୧୮୧୭ରେ ଯେଉଁ ବିଦ୍ରୋହ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ସେଥିରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକାରେ ଅବତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲେ । ଏଥିରେ ପ୍ରାୟ ସବୁ ବର୍ଗର ଲୋକ ସାମିଲ ହୋଇଥିଲେ । ଘୁମୁସର ବର୍ତ୍ତମାନର ଗଞ୍ଜାମ ଓ କନ୍ଧମାଳ ଜିଲ୍ଲାର ଅଦିବାସୀ ଓ ଅନ୍ୟ ଲୋକେ ମଧ୍ୟ ଏହି ବିଦ୍ରୋହରେ ସାମିଲ ହୋଇଥିଲେ । ଘୁମୁସରର ପ୍ରାୟ ୪୦୦ ଆଦିବାସୀ ଖୋର୍ଦ୍ଧାରେ ବ୍ରଟିସ୍ ସରକାରଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଖୋଲାଖୋଲି ପ୍ରତିବାଦ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ଏହାପରେ ପାଇକ ବିଦ୍ରୋହ ଅଧିକ ପ୍ରଭାବୀ ହୋଇଥିଲା ।

କାହାକୁ ଟାର୍ଗେଟ କରୁଥିଲେ ପାଇକ ଓ କାହିଁକି ? 

ପାଇକମାନେ ବ୍ରିଟସ୍ ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରତୀକଭାବେ ଥିବା ପୋଲିସ ଷ୍ଟେସନ୍, ପ୍ରଶାସନିକ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ଉପରେ ପ୍ରଥମେ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ । ଯାହା ଫଳରେ ଇଂରେଜମାନେ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପଳାୟନ କରିଥିଲେ । ଏହାର ଅନ୍ୟ ଏକ କାରଣ ହେଉଛି ପାଇକମାନଙ୍କୁ କୁଜଙ୍ଗ, ନୟାଗଡ଼ ଏବଂ ଘୁମୁସରର,  ଗ୍ରାମ ପ୍ରଧାନ ଏବଂ ସାଧାରଣ ଚାଷୀ ଓ ରାଜାଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସମର୍ଥନ କରାଯାଇଥିଲା । କନ୍ଧମାଳର ରେଣ୍ଡୋ ମାଝିଙ୍କ ସଂଗ୍ରାମ ଆଜି ବି ପିଲାଙ୍କ ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକରେ ରହିଛି । ଚନ୍ଦନୀ ହଜୁର ତଥା ଚାଖୀ ଖୁଣ୍ଟିଆ, ଜୟୀ ରାଜଗୁରୁଙ୍କର ବଳୀଦାନ ବେଶ୍ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ।

ବିଦ୍ରୋହ ପିପିଲି, କଟକ ସମେତ ରାଜ୍ୟର ଅନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳକୁ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟାପିବାରେ ଲାଗିଥିଲା । ଆରମ୍ଭରେ ଇଂରେଜମାନଙ୍କୁ ହଟାଇ ଦିଆଗଲା, କିନ୍ତୁ ପରେ ପୁଣି ଜମି ହାତେଇବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ଏଣୁ ଇଂରେଜମାନଙ୍କୁ କଡ଼ା ବିରୋଧର ସାମ୍ନା କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା । ବିଦ୍ରୋହୀମାନଙ୍କର ଇଂରେଜଙ୍କ ସହ ଯୁଦ୍ଧ ହେଲା । ଶେଷରେ ୩ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ଇଂରେଜମାନେ ସେମାନଙ୍କୁ ହରାଇ ଦେଇଥିଲେ ।

ବହୁ ବିଦ୍ରୋହୀଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିବାବେଳେ ଅନ୍ୟ ଲୋକଙ୍କୁ ବନ୍ଦୀ କରିଥିଲେ ଇଂରେଜମାନେ । ୧୮୧୯ ଯାଏଁ ବିଦ୍ରୋହୀମାନେ ଗରିଲା ଯୁଦ୍ଧ ଲଢ଼ିଥିଲେ । ୧୮୨୫ରେ ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଗଲା । ୧୮୨୯ରେ ବନ୍ଦୀଭାବେ ତାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିଲା ।

ଇଂରେଜଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଏହି ଲଢ଼େଇର କାହାଣୀକୁ ଶୁଣି ଶୁଣି ଓଡ଼ିଶାରେ ପିଲାମାନେ ବଡ଼ ହୋଇଛନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟର କଥା ଜାତୀୟସ୍ତରରେ ଏହା ଉପରେ ଯେତିକି ଧ୍ୟାନ ଦିଆଯିବା କଥା ତାହାଠରୁ କମ୍ ଧ୍ୟାନ ଦିଆଯାଇଛି ।

କିନ୍ତୁ ଖୁସିର କଥା କି ଭାରତ ସରକାର ପାଇକ ବିଦ୍ରୋହର ୨୦୦ ବର୍ଷ ପୂର୍ତ୍ତିକୁ ଅତି ଧୁମ୍‌ଧାମରେ ପାଳନ କରିଛନ୍ତି । ଏବେ ବି ଏ ଦିଗରେ ଅନେକ କିଛି କାର୍ଯ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ କରାଯାଉଛି । ତେବେ ଏହି ଅବସରେ ଆସନ୍ତାକାଲି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାମନାଥ କୋବିନ୍ଦ ବରୁଣେଇ ପାଦଦେଶରେ ପାଇକ ଭବନର ଶିଳାନ୍ୟାସ କରିବେ । ଏଥିସହ ପ୍ଳାଟିନମ୍‌ ଜୁବଲି ସମାରୋହର ଉଦ୍‌ଯାପନୀ ସମାରୋହରେ ଯୋଗଦେବେ । ଏଥିସହ ପାଇକ ବିଦ୍ରୋହ ସ୍ମୃତିରେ ଏକ ଡାକ ଟିକଟ ଓ ମୁଦ୍ରା ପ୍ରଚଳିତ ହେବ ।