ହୋମି ଜାହାଙ୍ଗୀର ବାବାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପଛରେ ରହିଥିଲା ଆମେରିକାର ହାତ !

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ : ହୋମି ଜାହାଙ୍ଗୀର ଭାବା ଭାରତୀୟ ପରମାଣୁ ବିଜ୍ଞାନ ଜଗତ ସ୍ପର୍ଦ୍ଧିତ ଉଚ୍ଚାରଣ । ୩୦ ଅକ୍ଟୋବର ୧୯୦୯ ମସିହାରେ ଏହି ମହାନ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ମୁମ୍ବାଇର ଏକ ପାର୍ସୀର ପରିବାରରେ ହୋମି ଜାହାଙ୍ଗୀର ଭାବା ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ମାତ୍ର ୫୬ ବର୍ଷ ବୟସରେ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିବା ହୋମି ଜାହାଙ୍ଗୀର ଭାବା ଯଦି ଆଜି ଜୀବିତ ଥାଆନ୍ତେ, ତେବେ ଭାରତର ପରମାଣୁ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆହୁରି ଶିଖର ଛୁଇଁ ପାରିଥାଆନ୍ତା ।

ଯଦି ହୋମି ଜାହାଙ୍ଗୀର ଭାବାଙ୍କ ସାଧାରଣ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥାଆନ୍ତା, ତେବେ ହୁଏତ ଆମକୁ ଏକଥା ଆଲୋଚନା କରିବାକୁ ପଡି ନ ଥାନ୍ତା । ହେଲେ ଭାବାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିଲା ଆକସ୍ମିକ ବିମାନ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ । ଯାହାକୁ ନେଇ ଏବେ ବି ସନ୍ଦେହ ଘେରରେ ତାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁର ରହସ୍ୟ । କିଛି ବର୍ଷ ଧରି ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ହାତରୁ ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଥିବା ଭାରତର ପରମାଣୁ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ସେ ସମୟରେ କେତେକ ବିକଶିତ ଦେଶକୁ ଅସହଜ ମନେ ହେଉଥିଲା । ତେଣୁ ତାଙ୍କୁ ସୁଚିନ୍ତିତ ଢଙ୍ଗରେ ହତ୍ୟା କରାଯାଇଥିବା ଏବେ ବି ସନ୍ଦେହ କରାଯାଉଛି । ହେଲେ କିଏ ଏ ହୋମି ଜାହାଙ୍ଗୀର ଭାବା । କାହିଁକି ତାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁକୁ ନେଇ ଏତେ ଆଲୋଚନା ।

ହୋମି ଜାହାଙ୍ଗୀର ଭାବା ମାତ୍ର ୧୮ ବର୍ଷ ବୟସରେ ମେକାନିକାଲ ଇଂଜିନିୟରିଂ ପଢିବା ପାଇଁ କେମ୍ବ୍ରିଜ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ନାମ ଲେଖାଇଥିଲେ । ହେଲେ ମେକାନିକାଲ ଇଂଜିନିୟରିଂ ପଢୁଥିଲେ ବି ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ ପ୍ରତି ହୋମି ଜାହାଙ୍ଗୀର ଭାବାଙ୍କ ଅହେତୁକ ଦୁର୍ବଳତା ଥିଲା । ତେଣୁ ସେ ୧୯୩୦ରେ ମେକାନିକାଲ ଇଂଜିନିୟରିଂ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ସାରି ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ ପଢିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ସେହିପରି କସମିକ୍ ଏନର୍ଜିକୁ ନେଇ ଏକ ରିସର୍ଚ୍ଚ ପେପର ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ । ୧୯୩୯ରେ ବିଦେଶରୁ କିଛିଦିନ ପାଇଁ ଛୁଟି କଟାଇବା ପାଇଁ ଭାବା ଭାରତ ଆସିଥିଲେ । ହେଲେ ସେ ଆଉ ଫେରି ନ ଥିଲେ । ଏହାର କାରଣ ଥିଲା ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ । ଏହା ପରେ ଭାରତରେ ସେ ଯୋଡି ହୋଇଥିଲେ ନୋବେଲ ବିଜେତା ଡକ୍ଟର ସି.ଭି ରମନଙ୍କ ସହ ।

ସିଭି ରମଣଙ୍କ ସହଯୋଗ କ୍ରମେ ବାଙ୍ଗାଲୋରସ୍ଥିତ ଇଣ୍ଡିଆନ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ ଅଫ୍ ସାଇନ୍ସ ସଂସ୍ଥାନରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ । ସେଠାରେ ସେ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ ରିଡର ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ । ଏଥିସହିତ ପରମାଣୁ ଗବେଷଣାରେ ମନୋନିବେଶ କଲେ ।
୧୯୪୫ରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା ଟାଟା ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ ଅଫ୍ ଫଣ୍ଡାମେଣ୍ଟାଲ ରିସର୍ଚ୍ଚ । ଏହି ସଂସ୍ଥାର ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ଭାବେ ସେ ସମୟରେ ହୋମି ଜାହାଙ୍ଗୀର ଭାବାଙ୍କୁ ଅବସ୍ଥାପିତ କରାଯାଇଥିଲା । ଟ୍ରାମ୍ପେ ଆଟମିକ ଏନର୍ଜି ଏଷ୍ଟାବ୍ଲିସ ମେଣ୍ଟର ମଧ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ହୋମି ଜାହାଙ୍ଗୀର ଭାବା । ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଏହି ସଂସ୍ଥାନର ନାମ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇ ଭାବା ଆଟମିକ ଏନର୍ଜି ରିସର୍ଚ୍ଚ ସେଣ୍ଟର କରାଯାଇଥିଲା ।
ହେଲେ ବହୁ ଚର୍ଚ୍ଚିତ ବିମାନ ଦୁର୍ଘଟଣା ଟି କ’ଣ?

୨୪ ଜାନୁୟାରୀ ୧୯୬୬ ମୁମ୍ବାଇରୁ ନ୍ୟୁୟର୍କ ଅଭିମୁଖେ ବାହାରିଥିଲା ଏକ ଏୟାର ଇଣ୍ଡିଆ ବିମାନ । ଯାହାର ନମ୍ବର ଥିଲା ୧୦୧ । ଏୟାର ଇଣ୍ଡିଆର ଏହି ବୋଇଙ୍ଗ୍ ୭୦୭ ବିମାନ ମାଉଣ୍ଟ ବ୍ଲାକ ପାହାଡ଼ ନିକଟରେ ଦୁର୍ଘଟଣାଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଥିଲା । ଏଥିରେ ଥିବା ସମସ୍ତ ୧୧୭ ଯାତ୍ରୀ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିଲେ । ତନ୍ମଧ୍ୟରେ ଥିଲେ ଭାରତୀୟ ପରମାଣୁ ବିଜ୍ଞାନୀ ହୋମି ଜାହାଙ୍ଗୀର ଭାବା । କେତେକଙ୍କ କହିବାନୁଯାୟୀ, ଏହି ବିମାନ ମଧ୍ୟରେ ବୋମା ବିସ୍ଫୋରଣ କରାଯାଇଥିଲା । କେତେକଙ୍କ ମତରେ ଏହି ବିମାନ ସହ ଆଉ ଏକ ଲଢୁଆ ବିମାନକୁ ମାଡ଼ କରାଯାଇଥିଲା । ହେଲେ ଏହାର ପ୍ରକୃତ କାରଣ ଜଣା ପଡି ନ ଥିଲା ।

ଦୁର୍ଘଟଣାର କିଛିବର୍ଷ ପରେ ଆସିଥିବା ଏକ ତଥ୍ୟକୁ ଆଧାର କରି କୁହାଯାଏ ଯେ, ହୋମି ଜାହାଙ୍ଗୀର ଭାବା ଯାଉଥିବା ବିମାନ ପାଇଲଟ ଏବଂ ଜେନେଭା ଜଣେ ପାଇଲଟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଲୋକେସନକୁ ନେଇ ତାଳମେଳ ଅଭାବ ରହିଥିଲା । ମାଉଣ୍ଟ ବ୍ଲାକ୍ ପାହାଡ଼ରେ ଉଭୟ ମଧ୍ୟରେ ବୁଝାମଣା ଅଭାବ ହିଁ ଦୁର୍ଘଟଣାର କାରଣ ବୋଲି ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଥିଲା । ହେଲେ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ସେହି ବିମାନର କୌଣସି ପତ୍ତା ମିଳି ନ ଥିଲା । ଶେଷ ଥର ପାଇଁ ୨୦୧୭ ମସିହାରେ ଏହି ବିମାନ ଦୁର୍ଘଟଣା ସମ୍ପର୍କରେ କିଛି ତଥ୍ୟ ମିଳିଥିଲା । ମାଉଣ୍ଟବ୍ଲାକ ପାହାଡରେ କେତେକ ମାନବଙ୍କ ଦେହାବଶେଷ ମିଳିଥିଲା । ଏଥିରେ ହାତ, ଗୋଡ ଏବଂ ଶରୀର ଉପର ଅଂଶ ମିଳିଥିଲା । ଏହା ଜଣେ ମହିଳାଙ୍କର ବୋଲି କୁହାଯାଉଛି । ମହିଳାଙ୍କ ଅର୍ଦ୍ଧ ଦଗ୍ଧ ଶରୀର ସହ ବିମାନ ଜେଟ୍ ଇଂଜିନର କିଛି ଅବଶେଷ ମଧ୍ୟ ମିଳିଥିଲା ।

୨୦୦୮ ମସିହାରେ ଗ୍ରେଗୋରୀ ଡଗଲସ ଏବଂ ସିଆଇଏ ଅଫିସର ରବର୍ଟ କୋକ୍ରାଲି ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥିବା ବାର୍ତ୍ତାଳାପ ମଧ୍ୟ କେତେକ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା । ଭାରତ ସେ ସମୟରେ ପରମାଣୁ ବିଜ୍ଞାନ ଉନ୍ନତି ଚାହୁଁଥିବା ସହ ଆମେରିକାର ଘୋର ବିରୋଧୀ ରୁଷକୁ ସହାୟତା କରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲା । ଆଉ ଏଥିପାଇଁ ଭାରତର ପରମାଣୁ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଉପରେ ଆମେରିକା ଅଙ୍କୁଶ ଲଗାଇବାକୁ ଚାହୁଁଥିବା ଆଲୋଚିତ ହୋଇଥିଲା । ମୃତ୍ୟୁର କିଛିମାସ ପୂର୍ବରୁ ହୋମି ଜାହାଙ୍ଗୀର ଭାବା ୧୯୬୫ ମସିହାରେ ଅଲ ଇଣ୍ଡିଆ ରେଡିଓ ମାଧ୍ୟମରେ ଏକ ବାର୍ତ୍ତା ଦେଇଥିଲେ । ସେଥିରେ ସେ କହିଥିଲେ ତାଙ୍କୁ ଯଦି କେତେ ମାତ୍ରାରେ ସ୍ୱାଧୀନତା ଦିଆଯାଏ, ତେବେ ଆଗାମୀ ୧୮ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ସେ ପରମାଣୁ ଶକ୍ତି ତିଆରି କରି ଦେଖାଇ ପାରିବେ । କେବଳ ପରମାଣୁ କ୍ଷେତ୍ର ନୁହେଁ, ବିଜ୍ଞାନକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ଶକ୍ତି, କୃଷି ଏବଂ ମେଡିସିନରେ ସମୃଦ୍ଧ ହେଉ ବୋଲି ହୋମି ଜାହାଙ୍ଗୀର ଭାବା ଚାହୁଁଥିଲେ ।

ତେଣୁ ସେ ସମୟରେ ପରମାଣୁ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ନେଇ ଆମେରିକା ସାମାନ୍ୟ ଭୟଭୀତ ହୋଇଥିଲା । ଭାରତ ଯଦି ପରମାଣୁ ଶକ୍ତିରେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହୁଏ, ତେବେ ସମଗ୍ର ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆରେ ସେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରିବ । ଯାହା ଆମେରିକାର ଏକନାୟକତ୍ୱ ପ୍ରତି ବିପଦ, ତେଣୁ ଆମେରିକା ଭାରତୀୟ ପରମାଣୁ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ସୂତ୍ରଧର ହୋମି ଜାହାଙ୍ଗୀର ଭାବାଙ୍କୁ ଷଡଯନ୍ତ୍ର କରି ହତ୍ୟା କରିଥାଇପାରେ ବୋଲି କୁହାଯାଉଛି । ହେଲେ ଏହାକୁ ନେଇ କୌଣସି ପ୍ରମାଣ ନାହିଁ । ସେ ଯାହା ବି ହେଉ, ଅକାଳରେ ହୋମି ଜାହାଙ୍ଗୀର ଭାବାଙ୍କ ବିୟୋଗ ସମଗ୍ର ବିଜ୍ଞାନ ଜଗତ ପାଇଁ ଥିଲା ଏକ ପୂରଣୀୟ କ୍ଷତି ।