କେମିତି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ବଜେଟ୍, କେତେ ମାସ ଆଗରୁ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ ପ୍ରସ୍ତୁତି ?

ନନ୍ଦିଘୋଷ ବ୍ୟୁରୋ: ଆଜି ଆସିବ ୨୦୨୪-୨୫ ସାଧାରଣ ବଜେଟ  । କିନ୍ତୁ ଆପଣ ଜାଣନ୍ତି କି ୬ ମାସ ପୂର୍ବରୁ ବଜେଟ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଚାଲିଥାଏ  । କେମିତି ତିଆରି ହୁଏ ବଜେଟ ? ଏଥିପାଇଁ କେତୋଟି ସଂସ୍ଥା ଓ ଅଧିକାରୀ ଓ କର୍ମଚାରୀ ସାମିଲ ହୋଇଥାନ୍ତି  ? ବଜେଟ ଜଡିତ ସୂଚନା କିଭଳି ଲିକ୍‌ ନହେବ ସେଥିପାଇଁ କଣ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯାଇଥାଏ ?

ଦେଶର ସାଧାରଣ ବଜେଟ ପ୍ରତିବର୍ଷ ୫ଟି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ  । ଅର୍ଥ ମନ୍ତ୍ରାଳୟ ପ୍ରତି ବର୍ଷ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବଜେଟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାଏ  । ଅନେକ ବିଭାଗ ସହ ବିଚାର ବିମର୍ଶ କରିବା ପରେ ବଜେଟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ  । ଏଥିରେ ନୀତି ଆୟୋଗ ଓ ସରକାରଙ୍କ ଅନ୍ୟ ବିଭାଗ ସାମିଲ ହୋଇଥାନ୍ତି  ।

ପାଖାପାଖି ୬ ମାସ ପୂରପ୍ବରୁ ବଜେଟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ । ଅର୍ଥ ମନ୍ତ୍ରାଳୟ ଏ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ମନ୍ତ୍ରାଳୟ ଓ ବିଭାଗକୁ ବଜେଟ ସର୍କୁଲାର ପଠାଇଥାଏ  । ଆସନ୍ତା ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ଖର୍ଚ୍ଚର ଅନୁମାନ କରି ଜରୁରୀ ଫଣ୍ଡ ବିଷୟରେ ସୂଚନା ଦେବାକୁ ସମ୍ପୃକ୍ତ ବିଭାଗକୁ କୁହାଯାଇଥାଏ  । ଏହା ଛଡା ବିଭିନ୍ନ ଉଦ୍ୟୋଗ ସଙ୍ଘ, ବାଣିଜ୍ୟ ମଣ୍ଡଳ,କୃଷକ ସଙ୍ଘ, ଟ୍ରେଡ ୟୁନିଅନ ଓ ଅର୍ଥନୀତିଜ୍ଞଙ୍କ ସହ ଆଲୋଚନା କରି ବଜେଟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥାଏ  ।

ବିଭିନ୍ନ ମନ୍ତ୍ରାଳୟର ଅଧିକାରୀଙ୍କ ଠୁ ମିଳିଥିବା ତଥ୍ୟ ଓ ଅନୁମାନକୁ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ବିଭାଗର ଶୀର୍ଷ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଯାଞ୍ଚ କରାଯାଇଥାଏ  । ଆବଶ୍ୟକ ପଡିଲେ ଅନୁମୋଦିତ ବା ସଂଶୋଧିତ ହେବା ପରେ ଏହି ଡାଟା ଯାଞ୍ଚ ପାଇଁ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ମନ୍ତ୍ରାଳୟକୁ ପଠାଯାଇଥାଏ  । ଏହାପରେ ତଥ୍ୟ ଅର୍ଥ ମନ୍ତ୍ରାଳୟରେ ପହଞ୍ଚିଥାଏ  ।

ବିଭିନ୍ନ ମନ୍ତ୍ରାଳୟରୁ ମିଳିଥିବା ଡାଟା ଓ ହିତାଧିକାରୀଙ୍କ ଠୁ ମିଳିଥିବା ରାୟ ପରେ ଅର୍ଥ ମନ୍ତ୍ରାଳୟ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଶାସନିକ ମନ୍ତ୍ରାଳୟକୁ ରାଜସ୍ବ ଆବଣ୍ଟନ କରିଥାଏ  । ଏହା ସହ ଲୋକ କଲ୍ୟାଣ ଯୋଜନା ବିକଶିତ କରିଥାଏ  । ଅର୍ଥ ମନ୍ତ୍ରାଳୟ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳ ବା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଠୁ ପରାମର୍ଶ ମାଗିଥାଏ  । ଏହି ନିର୍ଣ୍ଣୟକୁ ଅନ୍ତିମ ଦର୍ଶାଯାଇଥାଏ  ।

ତୃତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବା ପରେ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏକ ପାରମ୍ପରିକ ସମାରୋହ ହଲୱା ସେରେମନୀ ସହ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥଆଏ  । ଏହି ସମାରୋହରେ ଅର୍ଥ ମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ବଜେଟ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସାମିଲ ଅନ୍ୟ ଅଧିକାରୀ ଓ କର୍ମଚାରୀ ହାଲୁଆ ଖାଇଥାନ୍ତି  । ଏହି ସମାରୋହ ପରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବଜେଟ ଛାପିବା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥାଏ  । ବଜେଟ ଦସ୍ତାବିଜ ଏତେ ଗୋପନୀୟ ରଖାଯାଏ ଯେ ପ୍ରିଟିଂରେ ସାମିଲ ଅଧିକାରୀ ଓ କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ଅଫିସରେ ରହିବାକୁ ପଡିଥାଏ  । ଏହି ସମୟରେ ସେମାନଙ୍କୁ ପରିବାର ସହ କଥା ହେବାକୁ ବି ଅନୁମତି ଦିଆଯାଇନଥାଏ  ।

ପଞ୍ଚମ ପର୍ଯାୟରେ ଅର୍ଥ ମନ୍ତ୍ରୀ ସଂସଦରେ ବଜେଟ ଉପସ୍ଥାପନା କରିଥାନ୍ତି  । ଏହା ପୂର୍ବରୁ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଠାରୁ ଅନୁମତି ନେବାକୁ ପଡେ  । ଏହାପରେ ବଜେଟକୁ କ୍ୟାବିନେଟ ସାମନାରେ ରଖିବା ପରେ ସଂସଦରେ ଉପସ୍ଥାପନ ହୋଇଥାଏ ବଜେଟ  ।