ପ୍ରଭୁ ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡା : ସେଇ ଆଦିବାସୀ ବିଦ୍ରୋହୀଙ୍କ କାହାଣୀ ଯିଏ ଧନୁତୀର ଦ୍ୱାରା ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନକୁ ଦୋହଲାଇ ଦେଇଥିଲେ

ଭୁବନେଶ୍ୱର: ଆଦିବାସୀ ଜୀବନ, ​​ସଂସ୍କୃତି ଏବଂ ସଫଳତାର ଗୌରବମୟ ଇତିହାସକୁ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚାଇବା ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ଦେଶ ନଭେମ୍ବର ୧୫ ରେ ଜନଜାତୀର ଗୌରବ ଦିବସ ଭାବରେ ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡାଙ୍କ ଜନ୍ମ ବାର୍ଷିକୀ ପାଳନ କରୁଛି। ଆଜି ହେଉଛି ଇଂରେଜ ମାନଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ସ୍ୱାଧୀନତାର ଲଢ଼େଇ ଆରମ୍ଭ କରିଥିବା ବିର୍ସାମୁଣ୍ଡାଙ୍କ ଜୟନ୍ତୀ।

ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡା ଭାରତର ଜଣେ ଦେଶପ୍ରେମୀ ସଂଗ୍ରାମୀ ଭାବରେ ଇତିହାସରେ ବିଖ୍ୟାତ। ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଭାରତରେ ଇଂରେଜ ଶାସନ କାଳରେ ବିର୍ସା ବିହାର ଓ ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ଅଞ୍ଚଳର ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ମାନଙ୍କୁ ଏକାଠି କରି ଏକ ବଡ ଧରଣର ବିପ୍ଲବ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ୨୫ ବର୍ଷ ବୟସର ହେବା ବେଳକୁ ଭାରତର ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ଇତିହାସରେ ସେ ଏକ ନୂତନ ଫର୍ଦ୍ଦ ଯୋଡ଼ିସାରିଥିଲେ । ସେ ନିଜ ଗାଁ ଏବଂ ଆଖପାଖ ଅଞ୍ଚଳର ଯୁବକ ମାନଙ୍କୁ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଲଢ଼ିବାକୁ ସଂଗଠିତ କରିପାରିଥିଲେ।

ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷ ଭାଗରେ ଭାରତର ପୁର୍ବାଞ୍ଚଳର ଘଞ୍ଚ ଜଙ୍ଗଲ ମଧ୍ୟରେ ଯେଉଁ ବିପ୍ଲବର ସ୍ୱର ଝଙ୍କୁତ ହୋଇଥିଲା, ‘ଆବୁଆ ରାଜା ଇତେ ଜାନା, ମହାରାନୀ ରାଜ ଟୁଡୁ ଜାନା’ (ମହାରାଣୀଙ୍କ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ପତନ ହେଉ ଏବଂ ଆମ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେଉ)। ଯାହା ଥିଲା ବ୍ରିଟିଶ୍ ରାଜ୍ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ବିରୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରତିବାଦର ସ୍ୱର। ଏହି ଅନ୍ଦୋଳନର ମୁଖ୍ୟ ସୂତ୍ରଧର ଥିଲେ ମହାନ୍ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ସେନାନୀ ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡା। ଯାହାଙ୍କୁ ଅନେକ ଭଗବାନ ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡା ବୋଲି କୁହନ୍ତି। ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡା ଜଣେ ମହାନ୍ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ସେନାନୀ ଭାବରେ ଇତିହାସରେ ବିଖ୍ୟାତ। ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଭାରତରେ ଇଂରେଜ ଶାସନ କାଳରେ ବିର୍ସା ବିହାର ଓ ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ଅଞ୍ଚଳର ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ମାନଙ୍କୁ ଏକାଠି କରି ଏକ ବଡ଼ ଧରଣର ବିପ୍ଲବ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ।

ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡା ୧୮୫୭ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୧୫ ତାରିଖ ରେ ଝାରଖଣ୍ଡର ରାଞ୍ଚି ଜିଲ୍ଲାର ଉଲିହାଟୁ ଗ୍ରାମରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ମୁଣ୍ଡା ଜନଜାତିରେ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲେ, ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡା ଚାଇବାସାର ଇଂରାଜୀ ମଧ୍ୟମ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥିଲେ। ୦୧ ଅକ୍ଟୋବର ୧୮୯୪ ରେ ସମସ୍ତ ମୁଣ୍ଡା ଜନଜାତିର ଲୋକଙ୍କୁ ସଂଗ୍ରହ କରି ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡା ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ଏବଂ ମହାମାରୀ ବିନାଶ ହେତୁ ବ୍ରିଟିଶମାନଙ୍କଠାରୁ କର ଛାଡ କରିବାକୁ ଆନ୍ଦୋଳନ କରିଥିଲେ।  ଦୁର୍ଭିକ୍ଷର ଶିକାର ହେଇଥିବା ଲୋକଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥିବା  ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡାଙ୍କ ଖ୍ୟାତି ଏବଂ ଲୋକପ୍ରିୟତା ବଢି ବାକୁ ଲାଗିଥିଲା। ଲୋକମାନେ ତାଙ୍କୁ “ଧର୍ମ ବାବା” ବୋଲି କହିବା ଆରମ୍ଭ କରିଦେଇଥିଲେ ।

ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନ ବିରୋଧରେ କୁହୁଳୁଥିବା ଅସନ୍ତୋଷର ନିଆଁକୁ ବିର୍ସା ଅଧିକ ଉଜ୍ଜିବିତ କରିଥିଲେ ।  ଏହା ପରେ ବିର୍ସା ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ଆନ୍ଦୋଳନର ରାସ୍ତା ବାଛିଥିଲେ। ୧୮୯୭ ରୁ ୧୯୦୦ ମଧ୍ୟରେ ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡା ଏବଂ ତାଙ୍କ ଦଳ ବ୍ରିଟିଶ ସମର୍ଥକ, ପୋଲିସ ଏବଂ ଇଂରାଜୀ ସୈନ୍ୟ ଙ୍କ ସହିତ ଲଢ଼ି ଥିଲେ। ଅଗଷ୍ଟ ୧୮୯୭ ରେ ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡା, ତାଙ୍କର ୪୦୦ ଜଣ ସାଥୀ ବାଣରେ ସଜ୍ଜିତ ହୋଇ ଖୁଣ୍ଟି ପୋଲିସ ଷ୍ଟେସନ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ। ଏହା ପରେ ୧୮୯୮ ମସିହାରେ ଟାଙ୍ଗା ନଦୀ ଉପକୂଳ କୂଳରେ ବ୍ରିଟିଶ ସୈନ୍ୟ ଙ୍କ ସହିତ ସେମାନେ ମୁହାଁମୁହିଁ ହୋଇଥିଲେ। ଜାନୁଆରୀ ୧୯୦୦ ରେ ସେମାନେ ପୁନର୍ବାର ଡୋମ୍ବାଡି ପାହାଡ ଉପରେ ଲଢ଼ି ଥିଲେ। ବ୍ରିଟିଶ ରାଜକୁ ଅସୁବିଧାରେ ପକାଉଥିବା ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡା ବ୍ରିଟିଶମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଅବରୋଧ ଥିଲେ , ଯାହାଙ୍କ ଦମନ ଥିଲା ସେତେବେଳେ ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନର ପ୍ରମ୍ମୁଖ ଲକ୍ଷ୍ୟ ।

ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡାଙ୍କୁ ୦୩ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୯୦୦ ରେ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ରାଞ୍ଚି ଜେଲରେ ରଖାଯାଇଥିଲା। ଜେଲରେ କଲେରା ରୋଗର ଶିକାର ହୋଇଥିବା ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡା ୦୯ ଜୁନ୍ ୧୯୦୦ ରେ ଶେଷ ନିଶ୍ୱାସ ତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କର ଅଦ୍ଭୁତ ସଂଗଠନ ଶକ୍ତି, ଅଦୃଶ୍ୟ ମାର୍କମ୍ୟାନ୍ସିପ୍, ଚମତ୍କାର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ, ମାତ୍ର ୨୫ ବର୍ଷ ବୟସରେ ଇଂରାଜୀ ଶାସନରୁ ମୁକ୍ତ ହେବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରି ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡା ଆଜି ସମଗ୍ର ଆଦିବାସୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରଭୁ ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡା ଭାବରେ ସମ୍ମାନିତ।

ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡା ଦ୍ୱାରା ସଂଗଠିତ ରୂପରେ ଧନୁ ତୀର ଯୁଦ୍ଧ ବ୍ରିଟିଶ ରାଜକୁ ଭାରି ପଡିଥିଲା। ଆଦିବାସୀ ସମାଜ ବ୍ରିଟିଶ ତୋପ ଏବଂ ବନ୍ଧୁକକୁ ଖାତିର କରୁନଥିଲେ ଏବଂ ଆଦିବାସୀ ମୁଣ୍ଡା ସମାଜ କୁ ଦମନ କରିପାରୁନଥିଲେ କାରଣ ଥିଲା ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡାଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱ। ଯେତେବେଳେ ବ୍ରିଟିଶମାନେ ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡାକୁ ଧରିବା କିମ୍ବା ହତ୍ୟା କରିବାରେ ଅସମର୍ଥ ହେଲେ, ସେତେବେଳେ ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡାଙ୍କ ଉପରେ ୫୦୦ ଟଙ୍କା ପୁରସ୍କାର ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ। ଏହି ୫୦୦ ଟଙ୍କା ତୋପ ବନ୍ଧୁକକୁ ପିଟିବା ଭଳି କାମ କରିଥିଲା ଏବଂ କିଛି ଆଦିବାସୀଙ୍କ ଲୋଭ ରେ ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡା ଙ୍କ ସୂଚନା ଦେଇ ତାଙ୍କୁ ଧରାଇ ଦେଇଥିଲେ। ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡା ରାଞ୍ଚି ଜେଲରେ କାରାଗାରରେ ଥିଲେ ଯେଉଁଠାରେ ବାଡିଣ୍ଟଜାମି ତାଙ୍କ ଜୀବନ ନେଇଥିଲେ। ଆଦିବାସୀ ସମାଜ ସେମାନଙ୍କ ଅଧିକାର ଓ ସମାଜ ପାଇଁ ସଂଗ୍ରାମ କରି ଶହୀଦ ହୋଇଥିଲେ, ବ୍ରିଟିଶ ରାଜ ଏବଂ ଆଜି ମଧ୍ୟ ନକ୍ସଲମାନେ ଜଳ-ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଉପରେ ସେମାନଙ୍କର ଅଧିକାରକୁ ନେଇ ଯୁଦ୍ଧ କରୁଛନ୍ତି।