ସେହି ରାଲିର କାହାଣୀ ଯେଉଁଠୁ ନୀତିଶ, ଲାଲୁଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଫୁଙ୍କିଥିଲେ ବିଦ୍ରୋହର ବିଗୁଲ…
1 min read
(ବିହାର ଭାରତୀୟ ରାଜନୀତିର ଲାବ୍ରୋଟରି । ବିହାର ସୋସିଆଲ ଇଂଜିନିୟରିଂର ଅନ୍ତୁଡିଶାଳ । ଗଲା ୩୦ ବର୍ଷର ବିହାର ରାଜନୀତି ଲାଲୁ ଓ ନୀତିଶଙ୍କ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା,ମହତ୍ୱାକାଂକ୍ଷାକୁ ବାଦ ଦେଇ ଚିନ୍ତା କରାଯାଇ ପାରେନା । ଆଳୁ,ସମୋସା ଯୁଗରୁ ବିହାର ଏବେ କଥିତ ଭାବେ ବିକାଶ ଯୁଗରେ ପହଂଚିଛି,ନୀତିଶଙ୍କ ଅମଳରେ । କିନ୍ତୁ ଲାଲୁଙ୍କୁ କ୍ଷମତାରୁ ବେଦଖଲ କରିବାକୁ ନୀତିଶଙ୍କୁ କ’ଣ ସବୁ କରିବାକୁ ପଡିଥିଲା ? ଆଉ ନୀତିଶଙ୍କୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ଲାଲୁ କେମିତି ଚାଲ୍ ଚଲାଇଥିଲେ ? ଏହାକୁ ନେଇ ନନ୍ଦିଘୋଷର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସିରିଜ୍… ବିହାର.. ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟରେ ପଢନ୍ତୁ.. ଏମିତି ଗୋଟିଏ ରାଲିର କାହାଣୀ ଯେଉଁଠିକୁ ଯିବାକୁ ନୀତିଶ ରାଜି ହେଉନଥିଲେ କିନ୍ତୁ ବାଧ୍ୟରେ ଯାଇଥିଲେ…)
ରାଜନୈତିକ ଭାବେ ଆହତ ଜଣେ ନେତା, ରାଜନୀତିକୁ ନିଜ ଇଶାରାରେ ନଚାଉଥିବା ଜଣେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ତାଙ୍କ ପ୍ରଭାବରୁ ବାହାରି ନିଜ ପାଇଁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ଖୋଜୁଥିବା ଅନ୍ୟ ଜଣେ ନେତା । ୧୯୯୪ ମସିହା ଫେବ୍ରୁଆରୀ ମାସର ସେହି ଦିନ କେବଳ ଏହି ତିନି ଜଣଙ୍କ ପାଇଁ ନୁହେଁ, ପୁରା ଭାରତୀୟ ରାଜନୀତି ପାଇଁ ଥିଲା ଗୋଟିଏ ବଡ଼ଦିନ । ସେହିଦିନ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଅସ୍ତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ବିଦ୍ରୋହର ଗୋଟିଏ ପଟକଥା ଲେଖା ସରିଥିଲା । ବଦଳିବାକୁ ଯାଉଥିଲା ବିହାର ରାଜନୀତି । ଲାଲୁଙ୍କ ସାମ୍ରାଜ୍ୟକୁ ଚ୍ୟାଲେଂଜ କରିବାକୁ ଉଭା ହୋଇ ସାରିଥିଲେ ଏମିତି ଜଣେ ନେତା, ଯିଏ ଜଙ୍ଗଲ ରାଜରୁ ବିକାଶ ଆଡକୁ ବିହାରକୁ ନେଇଥିବା ଦାବି କରାଯାଏ ।
ଏମିତି ଏକ ରାଲି, ଯେଉଁଠୁ ଲାଲୁଙ୍କ ଅହଂକାର ଉପରେ ହୋଇଥିଲା ଜୋରଦାର ହମଲା । ଯାହା ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ ହେବାର ଭାଗ୍ୟ ନେଇ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିବା ଜନତା ଦଳକୁ ପୁଣି ଭାଗଭାଗ କରିଦେଇଥିଲା । ରାଜନୀତି, ରଙ୍ଗ ବଦଳାଇବା ଓ ରଙ୍ଗେଇବାର କଳା । ଯାହା ସେଦିନ ଖୁବ୍ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା । ୧୯୯୪ ଫେବ୍ରୁଆରୀ ୧୪ ତାରିଖର ସେହି ରାଲି ଲାଲୁଙ୍କ ସ୍ୱାଭିମାନ ଉପରେ ଆଘାତ ଥିଲା । ତାଙ୍କ ଅହଂ ଉପରେ ପ୍ରହାର ଥିଲା । ଏହି ବିଦ୍ରୋହର ବୀଜ କିନ୍ତୁ ଜନତା ଦଳ ଭିତରେ ଅଙ୍କୁରିତ ହୋଇ ସାରିଥିଲା ।
ନିଜକୁ ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟର ମସିହା କହୁଥିବା ଲାଲୁ ୧୯୯୦ ଦଶକର ମଧ୍ୟ ଭାଗ ବେଳକୁ ନିଜ M-Y-ମୁସଲିମ୍ ଯାଦବ ମେଣ୍ଟର ଦମ୍ ଉପରେ ଅହଂକାରୀ ହୋଇ ସାରିଥିଲେ । କୁହାଯାଉଥିଲା ଲାଲୁ ରାଜ୍ରେ ଯାଦବ ବିହାରର ନୂଆ ବ୍ରାହ୍ମଣ । ଏହାକୁ ବିରୋଧ କରୁଥିଲେ ଜଣେ ନେତା । ଆଉ ସେ ହେଉଛି ନୀତିଶ କୁମାର । ଇଂଜିନିୟରରୁ ରାଜନୀତିକୁ ଆସିଥିବା ଲାଲୁଙ୍କ ପୁରୁଣା ସହଯୋଗୀ । ଯାହାଙ୍କ ରାଜନୈତିକ ଜୀବନ ସେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଲାଲୁଙ୍କ ଛତ୍ରଛାୟା ତଳେ ବିତୁଥିଲା । ହେଲେ ନୀତିଶ, ଲାଲୁଙ୍କ ଆଭା ମଣ୍ଡଳରୁ ବାହାରି ନିଜ ପାଇଁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ଖୋଜୁଥିଲେ ।
ଦିନେ ନୀତିଶ ଗାନ୍ଧି ମୈଦାନରେ ନିଜର ଜଣେ ବନ୍ଧୁଙ୍କ ମାରୁତି -୮୦୦ କାର ଭିତରୁ ମଂଚକୁ ଦେଖୁଥିଲେ । ତାଙ୍କ ମନରେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରଶ୍ନ ଥିଲା, ତାହା ହେଉଛି ମଂଚ ଉପରକୁ ଯିବେ କି ନାହିଁ । ଯଦି ସେ ମଂଚ ଉପରକୁ ଯାଉଛନ୍ତି ତେବେ ତାଙ୍କ ରାସ୍ତା ଅଲଗା ହେବ । ଲାଲୁଙ୍କ ସହ ତାଙ୍କୁ ରାଜନୈତିକ ଆଖଡାରେ କୁସ୍ତି ଲଢିବାକୁ ପଡିବ ।
୧୯୯୦ ଦଶକ ଥିଲା ମଣ୍ଡଳ ଓ କମଣ୍ଡଳର କାଳ । ଲାଲୁ ଥିଲେ ଓବିସି ବର୍ଗର ମସିହା । ମଣ୍ଡଳ ନାଁରେ ବିହାରରେ ୨୪ ବର୍ଷ ହେଲା ଓବିସି ଓ ଅତି ପଛୁଆ ବର୍ଗକୁ ମିଳୁଥିବା ସଂରକ୍ଷଣ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ ନକରିବାକୁ ନୀତିଶ, ଲାଲୁଙ୍କୁ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲେ । ନୀତିଶ ଆସୁଥିଲେ ଅତି ପଛୁଆ ବର୍ଗ କୁର୍ମୀ ଜାତିରୁ । ଏହାରି ଭିତରୁ ଶୁଣିବାକୁ ମିଳିଲା ଲାଲୁ କୁର୍ମୀ ଜାତିକୁ ଓବିସିରୁ ବାହାର କରିବାକୁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି । ଯାହାର ଯବାବ ଥିଲା ଏହି ରାଲି ।
୧୨ ତାରିଖ ସକାଳ ଯାଏଁ ନୀତିଶ ରାଲିକୁ ଯିବେ କି ନାହିଁ କିଛି ନିଷ୍ପତି ନେଇ ନଥିଲେ । ଗାନ୍ଧି ମୈଦାନରେ ଲାଲୁ ବିରୋଧୀ ଲହର ଲହଡି ମାରୁଥିଲା । ଏହା ଥିଲା ବିଦ୍ରୋହ ସହ ଗୃହଯୁଦ୍ଧ । ଶିଶ୍ୟ ଗୁରୁଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଅଣ୍ଟା ଭିଡୁଥିଲେ, ଆଉ ଗୁରୁ ଶିଶ୍ୟକୁ ମାତ୍ ଦେବା ପାଇଁ ଚିନ୍ତା କରୁଥିଲେ ।
ଏହା ସହ ପଢ଼ନ୍ତୁ… ୧୯୯୫ର ନିର୍ବାଚନ ନୀତିଶଙ୍କୁ ଦେଇଥିଲା ତଗଡା ଝଟକା,ଲାଲୁଙ୍କଠାରୁ ମାତ୍ ଖାଇ ବିକାଶ କୁମାର ଦିଲ୍ଲୀ ଉଡିଗଲେ
ଏପଟେ ଲାଲୁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଆବାସରେ ବସି ଗୁଇନ୍ଦା ରିପୋର୍ଟ ଉପରେ ନଜର ପକାଉଥାନ୍ତି । ରାଲିକୁ କିଏ ଗଲା, କେତେ ଲୋକ ଆସିଲେ । ବାରମ୍ବାର ଏଇ ଗୋଟିଏ କଥା ପଚାରୁଥାନ୍ତି ଲାଲୁ । ଲାଲୁ ବାସ ଜାଣିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ ନୀତିଶ କଣ କହିବାକୁ ଯାଉଛନ୍ତି । କାରଣ ଲାଲୁ ବି ଜାଣିଥିଲେ ନୀତିଶ ଯଦି ମଂଚ ଉପରକୁ ଯାଉଛନ୍ତି ତେବେ ସମ୍ବନ୍ଧ ବିଛେଦ ହେବ । ଏହା ଅବଶ୍ୟ ଅଲଗା କଥା ଲାଲୁଙ୍କ ହିସାବରେ ନୀତିଶ କେବେ ମଧ୍ୟ ଜଣେ ବଡ ନେତା ନଥିଲେ ।
କୁର୍ମୀ ଚେତନା ରାଲି ମଂଚ ଉପରକୁ ନୀତିଶ ଯିବେ କି ନାହିଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇ ପାରୁନଥିଲେ । ସେ ଲାଲୁଙ୍କୁ ଛାଡିବେ କି ତାଙ୍କର ନମ୍ବର ଦୁଇ, ତିନି ହୋଇ ରହିବେ ଏସବୁ କିଛି ତାଙ୍କରି ଗୋଟିଏ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରୁଥିଲା । ଅବଶ୍ୟ ଏହା ପୂର୍ବ ରାତିରେ ଲାଲୁ, ନୀତିଶଙ୍କ ପାଖକୁ ଗୋଟିଏ ସନ୍ଦେଶ ପଠାଇଥିଲେ । ସାମ୍ବାଦିକ ସଂକର୍ଷଣ ଠାକୁରଙ୍କ ପୁସ୍ତକ ‘ଦି ବ୍ରଦର୍ସ ବିହାରୀ’ ଅନୁସାରେ ଲାଲୁ ନୀତିଶଙ୍କୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଶବ୍ଦରେ କହିଥିଲେ ଯେ, ରାଲିକୁ ଯିବ ତେବେ ଏହାକୁ ବିଦ୍ରୋହ ଭାବେ ଗଣାଯିବ । ଲାଲୁ କୁର୍ମୀ ରାଲିକୁ ନେଇ ଯେତିକି ଉଦବିଗ୍ନ ନଥିଲେ ସେତିକି ଥିଲେ ଜଣକୁ ନେଇ । ସେ ବାରମ୍ବାର ପଚାରୁଥିଲେ ‘ନୀତିଶ୍ୱା ଆୟା କ୍ୟା’ ?
ଏଣେ ନୀତିଶ ଗାନ୍ଧୀ ମୈଦାନଠାରୁ କିଛି ଦୁରରେ ଥିବା ବିଜୟ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଘରେ ନିଜର କିଛି ବନ୍ଧୁଙ୍କ ସହ ବସିଥିଲେ । କିଛିଦିନ ତଳେ ଲାଲୁଙ୍କ ସହ ମତଭେଦ କାରଣରୁ ମନ୍ତ୍ରୀପଦ ଛାଡିଥିବା ବିଜୟ ଆହତ ଥିଲେ । ସେ ଲାଲୁଙ୍କ ଉପରେ ପ୍ରତିଶୋଧ ଚାହୁଁଥିଲେ । ବିଜୟ ଭାବୁଥିଲେ ଯେ, କୁର୍ମୀ ଏକତା ହିଁ ଲାଲୁଙ୍କ ଅହଂକାରକୁ ମାଟିରେ ମିଶାଇ ପାରିବ । ଆଉ ସମସ୍ତେ ଜାଣିଥିଲେ ନୀତିଶ କର୍ମୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସବୁଠାରୁ ଲୋକପ୍ରିୟ ଥିଲେ । ବିଜୟ ନୀତିଶଙ୍କ କାନ୍ଧରେ ବନ୍ଧୁକ ରଖି ଲାଲୁଙ୍କୁ ନିଶାନାକୁ ନେବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ନୀତିଶ ଭାବୁଥିଲେ, ଲାଲୁ କ’ଣ ଭାବିବେ ?
ନୀତିଶ ଜାଣିଥିଲେ ଗାନ୍ଧୀ ମୈଦାନକୁ ଯିବା ଅର୍ଥ ସବୁଦିନ ପାଇଁ ତାଙ୍କ ରାସ୍ତା ଓ ଲାଲୁଙ୍କ ରାସ୍ତା ଅଲଗା ହୋଇଯିବ । ଏହା ପରେ ତାଙ୍କୁ ଲାଲୁଙ୍କ କ୍ରୋଧର ସାମ୍ନା କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ । କାରଣ ସେ ଏହା ଜାଣିଥିଲେ, ଥରେ ଗାନ୍ଧୀ ମୈଦାନ ଆଡକୁ ଯିବା ଅର୍ଥ ଆଉ ପଛକୁ ଫେରିବାର ସୁଯୋଗ ନାହିଁ । ନୀତିଶ ଜାଣିଥିଲେ ଲାଲୁଙ୍କ ସହ ଅଧିକ ଦିନ ରହିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ କିନ୍ତୁ ଏହାକୁ ଖୁଲମଖୁଲା କହିବାର ସାହାସ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ପାଖରେ ନଥିଲା ।
ସେଦିନ ଲଂଚ୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନୀତିଶ କୌଣସି ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇ ପାରିନଥିଲେ । ଏହାଭିତରେ ପ୍ରତି ୧୫ ମିନଟରେ ଥରେ ମୈଦାନରେ କେତେ ଲୋକ ଜମା ହେଲେଣି ସେ ବାବଦରେ ଲାଲୁ ଓ ବିଜୟ ବୁଝୁଥାନ୍ତି । ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟାରେ ଲୋକ ମୈଦାନରେ ଏକାଠି ହେଉଥାନ୍ତି । ବିଜୟକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଘରେ ନୀତିଶ ଖାଇବାକୁ ବସିଲେ କିନ୍ତୁ ଖାଇ ପାରିଲେ ନାହିଁ । ଏହାପରେ ବିଜୟ, ନୀତିଶଙ୍କୁ କହିଲେ, ଯାଅ ଏମିତି ରେଡିମେଡ୍ ମଂଚ ତୁମକୁ କେବେ ମଧ୍ୟ ମିଳିବ ନାହିଁ । ଏଭଳି ବିଶାଳ ମଂଚ କେବେ ମଧ୍ୟ ତୁମକୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିବନି ଯେ, ଆସ ଜଂଜିର ବନ୍ଧନକୁ ଛିନ୍ନଭିନ୍ନ କର ଓ ଜଣେ ସ୍ୱାଧୀନ ବ୍ୟକ୍ତି ଭାବେ ନିଜକୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କର । ଆଜି ଯଦି ଯିବନି ତେବେ କେବେ ଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ । ଭାବ ଲାଲୁ କ’ଣ ଭାବୁଛି । ସେ ଭୟଭୀତ । ତୁମକୁ ନେଇ ତାଙ୍କର ସବୁଠୁ ବଡ ଭୟ ।
ଶେଷରେ ନୀତିଶ, ଗାନ୍ଧୀ ମୈଦାନ ଆଡକୁ ବାହାରିଲେ । ମାରୁତି ଏଇଟ୍ ହଣ୍ଡ୍ରେଡ୍ କାରରେ ନୀତିଶ ବସିଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ମଂଚରେ ତାଙ୍କୁ ପହଂଚିବା ବେଳକୁ ଅପରାହ୍ନ ୩ଟା ହୋଇଯାଇଥିଲା । ନୀତିଶ ମଂଚ ଉପରକୁ ଚଢିଲେ । ଆରମ୍ଭରେ ସେ ଲାଲୁଙ୍କୁ ଡିଫେଣ୍ଡ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ସଭା ତଳୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଇଥିଲା ଚପଲ ମାଡ଼ । ନୀତିଶ ବୁଝି ଯାଇଥିଲେ ଲୋକ କ’ଣ ଶୁଣିବାକୁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି । ଲୋକ ବିଦ୍ରୋହ ଚାହାନ୍ତି । ଲୋକ ଲାଲୁଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଶୁଣିବାକୁ ଚାହାନ୍ତି । ନୀତିଶ ଗର୍ଜନ କଲେ । କାରଣ ନିର୍ଣ୍ଣୟ ତାଙ୍କ ଉପରେ ସବାର ହୋଇ ସାରିଥିଲା । ସେ ଚିତ୍କାର କରି ଲାଲୁଙ୍କୁ ଚ୍ୟାଲେଂଜ୍ କଲେ । ଭିକ ନୁହେଁ ଭାଗିଦାରୀ ଚାହୁଁ, ଯେଉଁ ସରକାର ଆମ ହିତକୁ ନଜରଅନ୍ଦାଜ କରୁଛି ସେ କ୍ଷମତାରେ ରହି ପାରିବ ନାହିଁ । ଲାଲୁଙ୍କୁ ପାଖରେ ଖବର ପହଂଚି ସାରିଥିଲା । ବିଦ୍ରୋହ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ସାରିଥିଲା । ଲାଲୁ ଜାଣି ସାରିଥିଲେ ସେନାପତି ବିଦ୍ରୋହର ବିଗୁଲ ଫୁଙ୍କି ସାରିଛନ୍ତି ।
୧୨ ଫେବ୍ରୁଆରୀ ୧୯୯୪ର ସେହି ଶୀତୁଆ ସଂଧ୍ୟାର ୮ ମାସ ପରେ ଜନ୍ମ ନେଇଥିଲା ସମତା ପାର୍ଟି । ଲାଲୁଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ଗଡରୁ ବେଦଖଲ କରିବାକୁ ନୀତିଶଙ୍କୁ କିନ୍ତୁ ଆହୁରି ୧୦ ବର୍ଷ ଅପେକ୍ଷା କରିବାକୁ ପଡିଲା । ଆଉ ତାହାରି ଭିତରେ ଲାଲୁ ବୁଲି ବୁଲି କହୁଥିଲେ ଐସା କୋଇ ସଗା ନେହିଁ ଜିସେ ନୀତିଶ ଠଗା ନେହିଁ ।
