ବ୍ୟାଙ୍କ ଜାତୀୟ କରଣରୁ କଂଗ୍ରେସରେ ବିଦ୍ରୋହ, ବହିଷ୍କୃତ ହୋଇଥିଲେ ଇନ୍ଦିରା……

ନନ୍ଦିଘୋଷ ବ୍ୟୁରୋ: ୧୯୬୯ ମସିହା । ଇନ୍ଦିରାଗାନ୍ଧୀ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହେବାର ତିନି ବର୍ଷ ବିତି ସାରିଥାଏ । ସେତେବଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମଧ୍ୟ ଗୁଙ୍ଗି ଗୁଡିା କୁହାଯାଉଥିବା ଇନ୍ଦିରାଙ୍କ ଛବି ଉପରେ କୈଣସି ପ୍ରଭାବ ପଡିନଥାଏ । ଅର୍ଥାତ ଲୋକପ୍ରିୟତା ସେହିଭଳି ଅକ୍ଷୁର୍ଣ୍ଣ ଥାଏ । ସେପଟେ ବିପକ୍ଷ ଦଳ ଗୁଡ଼ିକ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ କଂଗ୍ରେସ ସିଣ୍ଡିକେଟର ଗୁଙ୍ଗି ଗୁଡିଆ ବୋଲି କହିବା ସହ ହାଲ୍ଲାବୋଲ ଜାରି ରଖିଥାନ୍ତି । ସେତେବେଳକୁ ଇନ୍ଦିରାଙ୍କ ସହ ପୁରୁଣା ନେତା ତଥା ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ନେତାଙ୍କ ମତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଏହି ସମୟରେ ଇନ୍ଦିରା ଖେଲିଥିଲେ ଏମିତି ଏକ ମାଷ୍ଟରଷ୍ଚ୍ରୋକ । ଯାହା ବିରୋଧିଙ୍କ ସମେତ ମତପାର୍ଥକ୍ୟରେ ଥିବା ନେତାଙ୍କୁ ଘାଇଲା କରିଦେଇଥିଲା । ଅର୍ଥାତ ଇନ୍ଦିରାଙ୍କୁ ଗରୀବିଙ୍କ ମସିହା ସଜାଇଦେଇଥିଲା ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତି ।

ଠିକ ଆଜିର ଦିନରେ ଅର୍ଥାତ ୧୯୬୯ ମସିହା ଜୁଲାଇ ୧୯ ତାରିଖରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଇନ୍ଦିରାଗାନ୍ଧୀ ହଠାତ ନେଇଥିଲେ ଏକ ଡିସିସନ । ଦେଶରେ ଥିବା ୧୪ଟି ଘରୋଇ ବ୍ୟାଙ୍କକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟକରଣ କରିବା ନେଇ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ । ଦେଶର ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ତତ୍କାଳୀନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଅନ୍ତିମ ନିଷ୍ପତ୍ତି ରାଜନୀତିର ପାଣିପାଗକୁ ବି ହଠାତ ଦୋହଲାଇ ଦେଇଥିଲା । ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ନିଜର ଛବିକୁ ଚମକାଇବାକୁ ଯାଇ ବ୍ୟାଙ୍ଗ ଗୁଡ଼ିକ ଜାତୀକରଣ କରିବା ନେଇ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ । ସେପଟେ ଏହି ନିଷ୍ପତିକୁ ସାଧାରଣରୁ ଅତି ସାଧାରଣ ଲୋକ ମଦ୍ୟ ସମର୍ଥନ କରିବା ଦେଖାଦେଇଥିଲା । ପଳରେ କଂଗ୍ରେସରେ ଗୁଙ୍ଗି ଗୁଡିଆ ହୋଇ ରହିଥିବା ଇନ୍ଦିରାଙ୍କ ତାକତ ଆହୁରି ବଢିବାରେ ଲାଗିଲା । ଏକଥା ମଧ୍ୟ ସତ କି ୧୯୬୦ ମସିହାରେ ଦେଶରେ ଥିବା ଘରୋଇ ବ୍ୟାଙ୍କ ଗୁଡ଼ିକର ପାରଦର୍ଶିତା ନିମ୍ନଗାମୀ ଘଟିଥିଲା  ।

ସେପଟେ ସରକାରକୁ ଏକଥା ମଧ୍ୟ ହୃଦବୋଧ ହୋଇଥିଲା କି, ଦେଶରେ ଥିବା ଘରୋଇ ବ୍ୟାଙ୍କ ଗୁଡ଼ିକ ଅର୍ଥନିତୀ ଅବିବୃଦ୍ଧିରେ ସଫଳ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରୁନାହାଁନ୍ତି । ଯେଉଁଠି ଅଧିକ ଲାଭ ଦେଖୁଛନ୍ତି ସେଠାରେ ପୁଞ୍ଜିନିବେଶ କରୁଛନ୍ତି । ଏହାଛଡ଼ା ସାଧାରଣ ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କୁ ମନଇଛା ଠକିବା ନେଇ ସେ ସମୟରେ ମଧ୍ୟ ଅଭିଯୋଗ ହୋଇ ଆସୁଥିଲା । ସରକାର ଚାହୁଁଥିଲେ ଏହି ପୁଞ୍ଜିକୁ ପ୍ରାଇଭେଟ ବ୍ୟାଙ୍କ ଗୁଡ଼ିକ ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନରେ ବିନିଯୋଗ କରିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ କୃଷି, କ୍ଷୁଦ୍ର ଶିଲ୍ପ ଏବଂ ଲଘୁ ଉଦ୍ୟୋଗରେ ବିନିଯୋଗ କରନ୍ତୁ ବୋଲି । ଦେଶ ଗୋଟେପଟେ ଆର୍ଥିକ ସଂଙ୍କଟ ଦେଇ ଗତି କରୁଥିବାବେଳେ ଏକ ରିପୋର୍ଟ ମଧ୍ୟ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା । ଯେଉଁଥିରେ ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଥିଲା କି ଦେଶର ୧୪ଟି ଘରୋଇ ବ୍ୟାଙ୍କ ନିକଟରେ ପାଖାପାଖି ୭୦ ପ୍ରତିଶତ ପୁଞ୍ଜି ରହିଥିଲା ।

ଅନ୍ୟପଟେ ୧୯୬୯ ମସିହା ଜୁଲାଇ ୧୨ ତାରିଖରେ ବେଙ୍ଗାଲୁରରେ କଂଗ୍ରେସର ଜାତୀୟ ଅଧିବେସନ ଚାଲିଥାଏ । ଆଉ ଏହି ଅଧିବେସନରେବ୍ୟାଙ୍କ ଗୁଡ଼ିକୁ ରାଷ୍ଚ୍ରାୟତୀକରଣ କରିବା ନେଇ ପ୍ରସ୍ତାବ ରଖିଥିଲେ ଇନ୍ଦିରା । କିନ୍ତୁ ଅଧିବେସନରେ ଉପସ୍ଥିତ କୈଣସି ନେତା ଏହି କଥାକୁ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଇନଥିଲେ । କାରଣ ସେ ଭାବି ନେଇଥିଲେ ଯେ ଇନ୍ଦିରା କେବଳ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଛନ୍ତି, ଯାହା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବାକୁ ଅନେକ ଦିନ ବାକି ରହିଛି । କିନ୍ତୁ ଇନ୍ଦିରାଙ୍କ ଉଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ଆଉ କିଛି । କାରଣ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଡକ୍ଚର ଜାକିର ହୁସେନଙ୍କ ଅଚାନକ ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥାଏ । ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ରାଷ୍ଚ୍ରପତି ଭାବେ ଦାୟିତ୍ୱ ନିର୍ବାହ କରୁଥିବା ଭିଭି ଗିରି ମଧ୍ୟ ୨୦ ଜୁଲାଇରେ ଇସ୍ଥଫା ଦେବା ନେଇ ଘୋଷଣା କରିଥାନ୍ତି । ତେଣୁ ଏପରି ସ୍ଥିତିରେ ହଠାତ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ ତତ୍କାଳୀନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଇନ୍ଦିରାଗାନ୍ଧୀ । ଶେଷରେ କମ କଥା କହୁଥିବା ଏହି ନେତା ଶେଷରେ ବିରୋଧିଙ୍କ ପାଟି ଚୁପ୍ କରିଦେଇଥିଲେ ।

ସେପଟେ ଇନ୍ଦିରାଙ୍କ ଏହି ନିଷ୍ପତି ଉପରେ ନାରାଜ ଥିଲେ ଦଳର ଅନେକ ପୁରୁଖା ନେତା । ଯେମିତିକି ସେସମୟରେ ଇନ୍ଦିରାଙ୍କ କ୍ୟାବିନେଟରେ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ଥିବା ଥିବା ମୋରାରଜୀ ଦେଶାଇ ବ୍ୟାଙ୍କ ଗୁଡ଼ିକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତିକରଣ କରିବା ନିଷ୍ପତିକୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ । ଇନ୍ଦିରାଙ୍କୁ ଲଗାତର ମୋରରଜୀ ଦେଶାଇ ବିରୋଧକୁ ସାମ୍ନା କରୁଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ଏହାରି ଭିତରେ ନାଟକୀୟ ଢଙ୍ଗରେ ବଦଳିଯାଇଥିଲା ଦେଶାଇଙ୍କ ମୁଦ୍ଦା । ମୋରରଜୀ ଦେଶାଇ ଏବଂ ପୁତ୍ର କ୍ରାନ୍ତୀ ଦେଶାଇଙ୍କ ନାମରେ ହଠାତ ଆସେ ଦେଶରେ ଆର୍ଥିକ ହେରଫେର ଅଭିଯୋଗ । କିଛି ସଂସ୍ଥା ଠାରୁ ଟଙ୍କା ନେବା ସହ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଫାଇଦା ଉଠାଇଥିବା ନେଇ ଆରୋପ ମଧ୍ୟ ଆସେ । ଆଉ ଏସବୁ ଯାହା ଘଟେ ସବୁକିଛି ଥାଏ ନାଟକୀୟ ଢଙ୍ଗରେ । ଦେଶାଇଙ୍କ ଉପରେ ଅଭିଯୋଗ ଆସିବା ପରେ ଇନ୍ଦିରା ମନ୍ତ୍ରୀ ମଣ୍ଡଳରେ ତାଙ୍କୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବା ନେଇ ଆଦେଶ ଦିଅନ୍ତି କିନ୍ତୁ ମୋରାରଜୀ କ୍ୟାବିନେଟ ପଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଇଦେଇଥିଲେ ।

ଆଉ ମୋରାରଜୀଙ୍କ ଇସ୍ତଫା ପରେ କଂଗ୍ରସର ପୁରୁଖା ନେତାଙ୍କ ଟାର୍ଗେଟରେ ଥାଆନ୍ତି ଇନ୍ଦିରା । କୌଣସି ମୂହୂର୍ତ୍ତରେ ପ୍ରତିଶୋଧ ନେବାକୁ ଏହି ଟିମ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଥାଏ । ଆଉ ଏହାର ସୁଯୋଗ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନରେ ହିଁ ଅବତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥାଏ । ଯେତେବେଳେ କଂଗ୍ରେସରୁ ରାଷ୍ଚ୍ରପତି ପ୍ରାର୍ଥୀ ହୋଇଥିବା ନିଲମ ସଞ୍ଜୀବ ରେଡ୍ଡୀଙ୍କ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଇନ୍ଦିରା ନିର୍ଦଳୀୟ ପ୍ରାଥୀ ହୋଇଥିବା ଭିଭି ଗିରିଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନରେ ସହଯୋଗ କରନ୍ତି । ଆଉ ଏହା ପରେ ଇନ୍ଦିରାଙ୍କ ବିରୋଧରେ ତାତିକି ଥିବା ପୁରୁଣା କଂଗ୍ରେସ ଆଉ ଅପେକ୍ଷା କରିନଥିଲା । ଶେଷରେ ୧୨ ନଭେମ୍ବର ୧୯୬୯ରେ କଂଗ୍ରେସରୁ ହିଁ କଂଗ୍ରେସର ଫାୟାର ବିଗ୍ରେଡ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କରାଯାଇଥିଲା । ଆଉ ଏହା ପରେ ଦେଶରେ ଦୁଇ ଭାଗ ହୋଇଯାଇଥିଲା କଂଗ୍ରେସ ଦଳ  ।