ଭାରତର କେଉଁ ରାଜା ମହାକୁମ୍ଭ ମେଳା ଆୟୋଜନ କରୁଥିଲେ ?

ନନ୍ଦିଘୋଷ ବ୍ୟୁରୋ: ପ୍ରୟାଗରାଜରେ ମହାକୁମ୍ଭ ମେଳା ଚାଲିଛି ।  ଭାରତ ତଥା ବିଦେଶରୁ ସାଧୁ ତଥା ଭକ୍ତମାନେ ପବିତ୍ର ତ୍ରିବେଣୀ ସଙ୍ଗମରେ ବୁଡ ପକାଉଛନ୍ତି । ଅନ୍ୟକିଛି ସାଧୁ ଓ ସାଧାରଣ ଲୋକ କଳ୍ପବାସ କରୁଛନ୍ତି  । ଦାନ, ପରିତ୍ରାଣ ଏବଂ ପାପରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇଁ କୁମ୍ଭମେଳା ହେଉଛି ସର୍ବୋତ୍ତମ ସମୟ  ।  କିନ୍ତୁ ଆପଣ ଜାଣନ୍ତି କି ଏହି ଦାନ ପରମ୍ପରାର ମେଳା କିଏ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା ? ଯାହାକୁ ଆଜି ବିଶ୍ୱର ସର୍ବବୃହତ ଧାର୍ମିକ ମେଳା ବୋଲି କୁହାଯାଉଛି  ।

କୁମ୍ଭମେଳା ବିଷୟରେ ବେଦ ଏବଂ ପୁରାଣରେ ମଧ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି । ଏହି କୁମ୍ଭ ମେଳା ରାଜା ହର୍ଷବର୍ଦ୍ଧନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ବିବେଚନା କରାଯାଏ। ଐତିହାସିକଙ୍କ ଅନୁଯାୟୀ, ୧୬ବର୍ଷ ବୟସରେ ରାଜା ହୋଇଥିବା ହର୍ଷବର୍ଦ୍ଧନ କୁମ୍ଭମେଳା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । କେବଳ ଏତିକି ନୁହେଁ, ସେ ପ୍ରତିବର୍ଷ କୁମ୍ଭରେ ନିଜର ସମସ୍ତ ସମ୍ପତ୍ତି ଦାନ କରୁଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ପାଖରେ ଥିବା ସମସ୍ତ ଜିନିଷ ଶେଷ ନହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦାନ ଜାରି ରଖୁଥିଲେ | ଐତିହାସିକ କେ.ସି ଶ୍ରୀବାସ୍ତବ ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକ ‘ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତର ଇତିହାସ’ ରେ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ।

ହର୍ଷବର୍ଦ୍ଧନ (୫୯୦-୬୪୭) ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତର ସମ୍ରାଟ ଥିଲେ । ସେ ଉତ୍ତର ଭାରତର ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ଏବଂ ପଞ୍ଜାବ ବ୍ୟତୀତ ସମସ୍ତ ଉତ୍ତର ଭାରତ ଉପରେ ଶାସନ କରିଥିଲେ । ହର୍ଷବର୍ଦ୍ଧନ ଭାରତର ଶେଷ ମହାନ ସମ୍ରାଟ ବୋଲି କୁହାଯାଉଛି ଯିଏ କନୌଜକୁ ରାଜଧାନୀ କରି ସମଗ୍ର ଉତ୍ତର ଭାରତକୁ ଏକତ୍ର କରିବାରେ ସଫଳ ହୋଇଥିଲେ ।

କୁହାଯାଏ କି ରାଜା ହର୍ଷବର୍ଦ୍ଧନ ପ୍ରୟାଗରାଜକୁ ବହୁ ଦାନ କରିଥିଲେ। ଦାନ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ସେ ଭଗବାନ ସୂର୍ଯ୍ୟ, ଶିବ ଏବଂ ବୁଧଙ୍କ ପୂଜା କରୁଥିଲେ। ଏହା ପରେ ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ ବୌଦ୍ଧ ଭିକ୍ଷୁକମାନଙ୍କୁ ଦାନ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିଲେ । ଦାନ କରି ସେ ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ଟ୍ରେଜେରୀ ଖାଲି କରିଦେଉଥିଲେ । ଏପରିକି ସେ ତାଙ୍କର ରାଜକୀୟ ପୋଷାକ ମଧ୍ୟ ଦାନ କରି ଦେଉଥିଲେ । କୁହାଯାଏ ଯେ ହର୍ଷବର୍ଦ୍ଧନ ତାଙ୍କ ସମ୍ପତ୍ତିକୁ ଚାରି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରି ଦାନ କରୁଥିଲେ, ଯାହା ରାଜ ପରିବାର, ସେନା / ପ୍ରଶାସନ, ଧାର୍ମିକ ଅନୁଦାନ ଏବଂ ଗରିବଙ୍କ ପାଇଁ ଥିଲା ।

କୁମ୍ଭମେଳାର ବର୍ଣ୍ଣନା ବେଦ ଏବଂ ପୁରାଣରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ । ଏହି ଅନୁଯାୟୀ, କୁମ୍ଭ ସେହି ସ୍ଥାନରେ ସଂଗଠିତ ହୋଇଛି ଯେଉଁଠାରେ ସମୁଦ୍ର ମନ୍ଥନ ସମୟରେ ବାହାରୁଥିବା ଅମୃତ ବୁନ୍ଦା ପଡିଛି । ଐତିହାସିକମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଲିଖିତ କୁମ୍ଭମେଳାର ପୁରୁଣା ଲିଖିତ ପ୍ରମାଣ ଅନୁଯାୟୀ, ଏହାର ଇତିହାସ ୨୦୦୦ ବର୍ଷ ପୁରୁଣା ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ  । ଷଷ୍ଠ ଶତାବ୍ଦୀରେ ରାଜା ହର୍ଷବର୍ଦ୍ଧନଙ୍କ ସମୟରେ ଚାଇନାର ଭ୍ରମଣକାରୀ ହୁଏନ୍ସାଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି। ହୁଏନ୍ସା କନୌଜ ଠାରେ ଆୟୋଜିତ ଏକ ବିଶାଳ ସଭା ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି, ଯେଉଁଥିରେ ପ୍ରତି ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷରେ ହଜାର ହଜାର ଭିକାରୀ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ମହାମୋକ୍ଷ ହରିଶଦ ନାମକ ଏକ ଧାର୍ମିକ ପର୍ବର ଆୟୋଜନ କରିଥିଲେ |