ଯେତେବେଳେ ଆପଣ ପାସପୋର୍ଟ ପାଇଁ ଆବେଦନ କରନ୍ତି ସେତେବେଳେ ପୋଲିସ କ’ଣ ଯାଞ୍ଚ କରେ ?

ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ଏବଂ ଆଇନ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ଭ୍ରମଣ କରିବାକୁ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଅଧିକାର ଦେଇଛି। ଏହି ଅଧିକାର ଅଧୀନରେ ଆମେ ବିଦେଶ ଯାତ୍ରା କରିବା ସମୟରେ ପାସପୋର୍ଟ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ। ବିନା ପାସପୋର୍ଟରେ ଆମେ ଭାରତ ବାହାରକୁ ଯାଇପାରିବା ନାହିଁ। ତେବେ ପାସପୋର୍ଟ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ଏକ ଲମ୍ବା ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆବେଦନକାରୀଙ୍କୁ ନେଇ ଲମ୍ବା ତଦନ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ତଦନ୍ତରୁ ଆବେଦନକାରୀଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଅପରାଧିକ ଅଭିଯୋଗ ଅଛି ନା ନାହିଁ ତାହା ଯାଂଚ୍ କରାଯାଏ । ଯଦି ଅପରାଧିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପର ସୂଚନା ମିଳେ ତେବେ ପାସପୋର୍ଟ ଆବେଦନ ବାତିଲ ହୋଇଯାଏ ।

ବିହାର ଏବଂ ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ ସରକାର ପାସପୋର୍ଟ ପାଇଁ ପୋଲିସ୍ ଯାଞ୍ଚରେ କିଛି ନୂଆ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଜାରି କରିଛନ୍ତି। ଏହା ଅନୁସାରେ ଆବେଦନକାରୀ ଯଦି ଆଇନଶୃଙ୍ଖଳା ଭଙ୍ଗ ଭଳି କୌଣସି ଆନ୍ଦୋଳନରେ ସାମିଲ ହୋଇଥିବେ ତେବେ ତାଙ୍କ ପାଇଁ କ୍ଲିନ୍ ଚିଟ୍ ପାଇବା ଅସମ୍ଭବ ହୋଇଯିବ ।

କେବଳ ଏତିକି ନୁହେଁ, ଆପଣଙ୍କ ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ ପୋଷ୍ଟକୁ ନେଇ ପାସପୋର୍ଟ ମିଳିବ କି ନାହିଁ ତାହା ନିର୍ଧାରିତ ହେଉଛି ।  ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ ସରକାର ସୋସିଆଲ ମିଡିଆରେ ‘ଆଣ୍ଟି-ନ୍ୟାସନାଲ’ ଏବଂ ‘ଆଣ୍ଟି-ସୋସିଆଲ’ ପୋଷ୍ଟର ସବିଶେଷ ତଥ୍ୟ ରଖିବ। ପୋଷ୍ଟ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ପାସପୋର୍ଟ ଯାଞ୍ଚ ସମୟରେ ଏହାର ସାମ୍ନା କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ।

ଏବେ ଏହା ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଶ୍ନଯେ ପାସପୋର୍ଟ ହେବା ସମୟରେ ପୋଲିସ କ’ଣ ଯାଞ୍ଚ କରିଥାଏ ? ତେବେ ଆସନ୍ତୁ ନଜର ପକାଇବା କେମିତି ହୋଇଥାଏ ପାସପୋର୍ଟ ପୂର୍ବରୁ ଭେରିଫିକେସନ।

କଣ ହୋଇଥାଏ ଏହି ଭେରିଫିକେସନ ?

ଯେତେବେଳେ ଆପଣ ପାସପୋର୍ଟ ପାଇଁ ଆବେଦନ କରନ୍ତି, ପୋଲିସ୍ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବରେ ଯାଞ୍ଚ କରିବାକୁ ଆବେଦନକାରୀଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଠିକଣାରେ ପହଞ୍ଚେ। ଦିଆଯାଇଥିବା ଠିକଣାରେ କେତେ ଦିନ ରହିଛନ୍ତି, ଆପଣଙ୍କର ଅପରାଧିକ ରେକର୍ଡ ଅଛି କି ନାହିଁ ତାହା ଯାଞ୍ଚ କରିଥାଏ। ଯଦି ଆବେଦନକାରୀଙ୍କ ବିରୋଧରେ ପୋଲିସ କିମ୍ବା କୋର୍ଟ ମାମଲା ବିଚାରାଧୀନ ଅଛି, ତେବେ ପୋଲିସ ଏହା ବିଷୟରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସୂଚନା ନେଇ ପାସପୋର୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟକୁ ପଠାଇଥାଏ। ସାଧାରଣତ ଯାଞ୍ଚ ପରେ ପୋଲିସ ୩ ପ୍ରକାରର ରିପୋର୍ଟ କରିଥାଏ। ପ୍ରଥମ ରିପୋର୍ଟରେ ସବୁକିଛି ଠିକ ଅଛି ବୋଲି ପୋଲିସ୍ ରିପୋର୍ଟ ଦେଇଥାଏ। ଦ୍ୱିତୀୟ ରିପୋର୍ଟରେ ପାସପୋର୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟର ବିବେକ ପାସପୋର୍ଟ ଜାରି ନିଷ୍ପତି ପୋଲିସ ଛାଡ଼ିଦିଏ ଏବଂ ତୃତୀୟ ରିପୋର୍ଟର  ଉପସ୍ଥାପିତ ଦଲିଲଗୁଡ଼ିକ ଯଦି ସଠିକ୍ ହୋଇନଥାଏ, ତେବେ ପାସପୋର୍ଟ ନଦେବାକୁ ପୋଲିସ ସୁପାରିଶ କରିଥାଏ।

ପୋଲିସ କେଉଁ ଅପରାଧିକ ରେକର୍ଡ ଯାଞ୍ଚ କରେ ?

ପୋଲିସ କେବଳ ସେହି ମାମଲାଗୁଡ଼ିକୁ ରଖେ ଯେଉଁଥିରେ FIR କିମ୍ବା କୌଣସି ପ୍ରକାରର କୋର୍ଟ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଚାଲିଥାଏ। କିନ୍ତୁ କୁହାଯାଏ ଯେ ପାସପୋର୍ଟ ଆକ୍ଟ ୧୯୬୭ କିମ୍ବା ପାସପୋର୍ଟ ନିୟମ ୧୯୮୦ ରେ କୌଣସି ରେକର୍ଡ ନାହିଁ ଯେ ଆବେଦନକାରୀଙ୍କ ସାମାଜିକ କିମ୍ବା ରାଜନୈତିକ ଆଚରଣକୁ ପୋଲିସ ଯାଞ୍ଚ କରିବା ଉଚିତ ଏବଂ ଏହାକୁ ଆଇନଗତ ଚେତାବନୀ ଭାବରେ ଦାଖଲ କରିବା ଉଚିତ। ଟ୍ରାଫିକ୍ ସିଗନାଲ୍ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଟ୍ରାଫିକ୍ ନିୟମ ଭାଙ୍ଗିବା ମାମଲା ମଧ୍ୟ ପାସପୋର୍ଟ ଯାଞ୍ଚରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରେ ନାହିଁ।

ପୋଲିସ ନେଗେଟିଭ ରିପୋର୍ଟ ଦେବା ସମୟରେ କଣ ହୁଏ ?

ଏହା ଜାଣିବା ଉଚିତ କି ପୋଲିସର ଯାଞ୍ଚ ରିପୋର୍ଟ କେବଳ କେବଳ ପରାମର୍ଶ ଦିଏ ପାସପୋର୍ଟ ନଦେବା ପାଇଁ। କିନ୍ତୁ ପାସପୋର୍ଟ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାର ଅଧିକାର କେବଳ ବୈଦେଶିକ ବ୍ୟାପାର ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟର ପାଖରେହିଁ ରହିଛି। ପୋଲିସ୍ ଅଧିକାରୀଙ୍କ କହିବା ଅନୁଯାୟୀ ସମାଜ ବିରୋଧୀ କିମ୍ବା ବେଆଇନ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ମାମଲା ହେତୁ ପୋଲିସ ନଟ ରେକୋମେଣ୍ଡ ରିପୋର୍ଟ ଦେଲେ ମଧ୍ୟ କୋର୍ଟଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅନୁଯାୟୀ ଆବେଦନକାରୀଙ୍କୁ ପାସପୋର୍ଟ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇପାରିବ।

କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଆବେଦନ ନାକଚ ହେବ ?

ଯଦି ଆମେ ପାସପୋର୍ଟ ଆକ୍ଟକୁ ଦେଖିବା ତେବେ କିଛି ବିଶେଷ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଜଣେ ଆବେଦନକାରୀଙ୍କ ଆବେଦନ ଖାରଜ ହୋଇପାରେ । ପ୍ରଥମତଃ ଯଦି ଆବେଦନକାରୀ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ହୋଇନଥିବେ । ଦ୍ୱିତୀୟରେ ଯଦି ଆବେଦକଙ୍କ ପଟୁ ଭାରତର ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ ପ୍ରତି ବିପଦ ଥିବ । ତୃତୀୟତଃ ଯଦି ଆବେଦକଙ୍କ କୌଣସି ବିଦେଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଯିବା ଦ୍ୱାରା ସେହି ରାଷ୍ଟ୍ର ସହ ଭାରତର ସମ୍ପର୍କ ପ୍ରଭାବିତ ହେବ । ଏହି ତିନି କାରଣ ପାଇଁ ଜଣଙ୍କ ଆବେଦନ ନାକଚ ହୋଇପାରେ ।

ଏହି ପରିସ୍ଥିତିରେ କେମିତି ଯିବେ ବିବେଶ

ତେବେ ପ୍ରଶ୍ନ ହେଉଛି ଯଦି ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଏଫଆଇଆର କିମ୍ବା କୋର୍ଟ ମାମଲା ଥିବ ତେବେ ସେ କ’ଣ ପାସପୋର୍ଟ ପାଇ ପାରିବେ ନାହିଁ ? ଉତ୍ତର ହେଉଛି ଅଦାଲତଙ୍କ ଅନୁମତି କ୍ରମରେ ଏଭଳି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ପାସପୋର୍ଟ ମିଳି ପାରିବ । ଅପରାଧିକ ମାମଲା ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ବିଦେଶ ଯାଇ ପାରିବେ କି ନାହିଁ ତା’ହା କେବଳ ଅଦାଲତଙ୍କ ଆଦେଶ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।