କଟକ: ପରାଧୀନ ଭାରତ କୁ ଇଂରେଜ ମାନଙ୍କ କବଳରୁ ମୁକ୍ତ କରିବାପାଇଁ ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାନ୍ତ ରେ ସଂଗ୍ରାମୀମାନେ ତିଆରି କରିଥିଲେ ବୈଠକଖାନା। ଓଡ଼ିଶାର ସ୍ୱରାଜ ଆଶ୍ରମ ଥିଲା ଏହି କେନ୍ଦ୍ର ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ଥଳୀ। ଦେଶକୁ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆଣିଦେବାକୁ ସଂଗ୍ରାମରେ ଝାସ ଦେଇଥିବା ଓଡ଼ିଶାର ତୁଙ୍ଗ ନେତା ମାନେ ଏଠାରେ କରୁଥିଲେ ମାନସ ମନ୍ଥନ।
ଦେଶ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ଇତିମଧ୍ୟରେ ୭ ଦଶନ୍ଧିରୁ ଅଧିକ ସମୟ ଅତିକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଛି। ସ୍ୱାଧୀନ ଭାରତ ରେ ଆଜି ପରାଧୀନ ଭାରତର କଥା ଓ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ଇତିହାଶକୁ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତରରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଉଛି। ଦେଶ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ମଙ୍ଗ ଧରିଥିବା ଜାତିର ଜନକ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ଓ ଓଡ଼ିଶା ସହିତ ରହିଛି ଅତୁଟ ସମ୍ପର୍କ। ଯାହାର ମୂକସାକ୍ଷୀ ହେଉଛି କଟକର ସ୍ୱରାଜ ଆଶ୍ରମ। ବାପୁ ୧୯୯୨ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୩ ରେ ପ୍ରଥମେ କସ୍ତୁରବା ମାଆ ଙ୍କ ସହିତ ସ୍ୱରାଜ ଆଶ୍ରମ ଆସିଥିଲେ। ଏହିଠାରେ ଓଡ଼ିଶାର ତୁଙ୍ଗ ନେତାଙ୍କୁ ଭେଟି ମାନସ ମନ୍ଥନ କରିଥିଲେ। ଏବଂ ତାପରେ କାଠଯୋଡ଼ି ନଦୀରେ ତାଙ୍କ ବିରାଟ ସଭା ଓ ବାର୍ତ୍ତା ଅଗଣିତ ଓଡ଼ିଆଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସଂଗ୍ରାମ ପାଇଁ ଆତ୍ମବଳ ଦେବା ସହିତ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କୁ ଭୟବିତ କରିଦେଇଥିଲା। ଯାହାର ସ୍ମୃତି ଏବେ ଆଶ୍ରମ ରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ।
ବପୁଜି ଙ୍କ ୩ୟ ଥର ଓଡ଼ିଶା ଗସ୍ତ୧୯୨୭ ମସିହାରେ ପୁଣିଥରେ ଆଶ୍ରମ ଆସିବାର ସୌଭାଗ୍ୟ ଲାଭ ହୋଇଥିଲା। ସେତେବେଳେ ଗାନ୍ଧିଜୀ କୁଟି ଖାଅ କାଟି ପିନ୍ଧର ନାରା ଦେଇଥିଲେ। ତେଣୁ ଆଶ୍ରମରେ ସ୍ଥାପିତ ଖଦି ଭଣ୍ଡାର ତାଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ଉଦ୍ଘାଟିତ ହୋଇଥିଲା। ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ, ନବ କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଚୌଧୁରୀ, ନନ୍ଦକିଶୋର ଦାସ, ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ, ନିରଞ୍ଜନ ପଟନାୟକ ପ୍ରମୁଖ ଏହାର ନେତୃତ୍ୱ ନେଉଥିଲେ। ବାପୁଜି ଏହି ନେତା ମାନଙ୍କ ସହିତ ଦୀର୍ଘ ସମୟ ଆଲୋଚନା କରିବା ସହିତ ଅନେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଦେଇଥିଲେ ଓ ଦେଶ ସ୍ୱାଧିନତାର ମନ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟ ଜଣାଇଥିଲେ ସମସ୍ତକୁ।
ଏହି ଆଶ୍ରମ ପଛ ପରେ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ ସତ୍ୟବାଦୀ ମେସ ଚଲାଇଥିଲେ। ଏଠାରେ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀ ରହି ସାଧାରଣ ଶିକ୍ଷା ସହିତ ଦେଶ ପ୍ରେମର ବାର୍ତ୍ତା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ତେବେ ୧୯୩୧ ରେ ଇଂରେଜ ମାନେ ଏହି ଆଶ୍ରମକୁ ଦଖଲକୁ ନେଇଥିଲେ। ଏଠାରେ ରହୁଥିବା ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀ ସଂଗ୍ରାମୀ ମାନଙ୍କୁ ୨ ମହଲା ଉପରୁ ତଳୁ ଅତି ନିର୍ମମତାର ସହିତ ପକାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା। ଆଶ୍ରମରେ ରକ୍ତର ସ୍ରୋତ ବୋହିଥିଲା। ପରେ ୧୯୩୨ରେ ଆଶ୍ରମ ମୁକ୍ତି ଆନ୍ଦୋଳନ ମାଧ୍ୟମରେ ଏହାକୁ ମୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା।
