ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ ଗାଇବା ପୂର୍ବରୁ ଜାଣନ୍ତୁ ଏହାର ଲେଖକଙ୍କ ବାବଦରେ ଏମିତି କିଛି ତଥ୍ୟ ଯାହାକୁ ହୁଏତ ଆପଣ ଜାଣିନଥିବେ…

‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’ । ଓଡ଼ିଆଙ୍କ ଭାବନା ଓ ସ୍ୱାଭିମାନର କଥା କହୁଥିବା ଗୀତ । ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତରେ ବିଖଣ୍ଡିତ ଓଡ଼ିଶାର ଏକତ୍ରୀକରଣରେ ଏହି ସଂଗୀତ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରିଥିଲା କହିଲେ ଭୁଲ ହେବ ନାହିଁ । ଏହା କେବଳ ଗୋଟିଏ ଗୀତ ନୁହେଁ । ଏହା ଗୋଟିଏ ଜାତିକୁ ଦେଇଥିଲା ଆତ୍ମପ୍ରତ୍ୟୟ । ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀର ଶବ୍ଦ ଯେତିକି ରସାଳ,ଏହାର ଇତିହାସ ଓ ରଚୟତାଙ୍କ ସଂଘର୍ଷ ମଧ୍ୟ ସେତିକି ଘଟଣାବହୁଳ । ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା,ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ ସମ୍ବନ୍ଧରେ କିଛି ଏମିତି ରୋଚକ ତଥ୍ୟ, ଯାହା ଆଜି ଇତିହାସର ଫର୍ଦ୍ଦ ଭିତରେ ହଜିଯାଇଛି…

କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ

ଓଡ଼ିଶାର ଜାତିୟତାବାଦୀ କବି କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଲେଖିଥିଲେ ଏହି କାଳଜୟୀ କବିତା । ଯାହା ବିଖଣ୍ଡିତ ଓଡ଼ିଆକୁ ଏକାଠି କରିବା ପାଇଁ ଅଣ୍ଟା ଭିଡ଼ିଥିବା ଲଢୁଆ ଯୋଦ୍ଧାଙ୍କୁ ଦେଇଥିଲା ବଳ । ଆଫଗାନ, ମୋଗଲ, ମରାଠା ବର୍ଗୀ ,ବ୍ରିଟିଶ ଓ ପରେ ବଙ୍ଗଳା ଅଧିନରେ ଓଡ଼ିଶା ନିଜ ଆତ୍ମପରିଚୟ ହରାଇ ବସିଥିଲା । ମାଡ୍ରାସ ପ୍ରେସିଡେନ୍ସିରୁ ୟୁନାଇଟେଡ୍ ପ୍ରୋଭିନ୍ସ ପୁଣି ବେଙ୍ଗଲ, ଏହାରି ଭିତରେ ଓଡ଼ିଆ ଅଞ୍ଚଳ ଛିନ୍ନଭିନ୍ ହୋଇ ପଡ଼ିଥିଲା । ସେହି ଅଞ୍ଚଳ ସବୁକୁ ଏକତ୍ରିତ କରି ଆଧୁନିକ ଓଡ଼ିଶା ଗଢ଼ିବାକୁ ଆଗେଇ ଆସିଥିବା ବିନ୍ଧାଣୀ ମାନଙ୍କୁ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥିଲା କାନ୍ତକବିଙ୍କ ‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’ । ପ୍ରଥମଥର ପାଇଁ ୧୯୧୨ ମସିହାରେ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ବାଲେଶ୍ୱର ଅଧିବେଶନରେ ଏହାକୁ ଗାୟନ କରାଯାଇଥିଲା । କାନ୍ତକବି ଏହି ଗୀତ ଲେଖିବାକୁ ଭଗବାନଙ୍କଠାରୁ ପ୍ରେରଣା ପାଇଥିଲେ ବୋଲି ତାଙ୍କ ପରିବାର କୁହନ୍ତି । ଓଡ଼ିଶା ମାତାଙ୍କ ପ୍ରାକୃତିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟର ବର୍ଣ୍ଣନା ଦେହରେ ଶିହରଣ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ।

୧୯୩୬ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶା ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଦେଶର ମାନ୍ୟତା ପାଇବା ପରେ ଏହା ରାଜ୍ୟ ସଂଗୀତର ମାନ୍ୟତା ଏକରକମ ପାଇଥିଲା । ୧୯୯୦ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ରାଜ୍ୟର ସବୁ ସ୍କୁଲର ପ୍ରାର୍ଥନା ଆରମ୍ଭରେ ଏହାର ଗାୟନକୁ ବାଧ୍ୟତାମୁଳକ କରିଥିଲେ । ଏହାସହ ବିଧାନସଭା ଅଧିବେଶନର ଶେଷରେ ମଧ୍ୟ ଏହାର ଗାୟନକୁ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହାସହ ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ ଗାୟନ କାଳରେ ସାବଧାନତା ପୂର୍ବକ ଛିଡ଼ା ହେବା ମଧ୍ୟ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ।

କାନ୍ତକବିଙ୍କ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜୀବନ

ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀର ଲେଖକ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ରଙ୍କ ଜନ୍ମ ୯ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୮୮ । କଟକର ଏକ ଜମିଦାର ପରିବାରରେ ତାଙ୍କ ଜନ୍ମ ହୁଏ । ତେବେ ତାଙ୍କ ବାଲ୍ୟକାଳ ବାଲେଶ୍ୱରରେ ନିଜ ମାମୁଘରେ କଟେ । ଖୁବ କମ ବୟସରୁ ସେ ଚିତ୍ରକଳା ଓ ନୃତ୍ୟ ପ୍ରତି ଆକୃଷ୍ଟ ହୋଇଥିଲେ ।

ଯୁବାବସ୍ଥା

କଟକରେ ତାଙ୍କ କଲେଜ ଶିକ୍ଷା ଶେଷ ହୋଇଥିଲା । ହଷ୍ଟେଲରେ ରହିବା ବେଳେ ସେ ଏକାନ୍ତରେ ସ୍ୱରଚିତ ଗୀତ ଗାଇବାକୁ ପସନ୍ଦ କରୁଥିଲେ । ଜମିଦାର ଲାଲମୋହନ ଦାସଙ୍କ ଝିଅ ଲବଙ୍ଗଲତାଙ୍କ ସହ ତାଙ୍କ ବିବାହ ହୋଇଥିଲା । ବିବାହ ପରେ ସେ କୋଲକାତାର ପିଅନ କଲେଜରେ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ନାମ ଲେଖାଇଥିଲେ ।  ତେବେ ୧୯୧୩ରେ ସେ ଓଡ଼ିଶା ଫେରି ଆସିଥିଲେ ଓ ରେଭେନ୍ସା କଲେଜରେ ବିଏ ସାରିଥିଲେ । ଏହାରି ଭିତରେ ସେ ଲେଖକ ଭାବେ ନିଜ ପରିଚୟ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ ।

କୁଷ୍ଠରୋଗ

ତେବେ ଜୀବନର ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଭଲ ନଥିଲା । ଯୁବବସ୍ଥାରେ ହିଁ ତାଙ୍କଠାରେ କୁଷ୍ଠରୋଗର ଲକ୍ଷଣ ଦେଖା ଯାଇଥିଲା । ଅନେକ ସ୍ଥାନରେ ଚିକିତ୍ସା ପରେ ମଧ୍ୟ ରୋଗ ଭଲ ହୋଇନଥିଲା । ପରେ ବାବାଜୀ ରାମଦାସଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ସେ ନିଜ ଗୃହଦେବତା ଗୋପୀନାଥଙ୍କ ପାଇଁ ଭକ୍ତିସଂଗୀତ ଲେଖିଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ମୂଳତଃ ସେ ଥିଲେ ଜଣେ ଜାତୀୟତାବାଦୀ କବି ।

ପ୍ରେସ୍

ପୈତୃକ ସମ୍ପତ୍ତି ପାଇଁ ବିବାଦ ଭିତରେ ତାଙ୍କ ପିତା ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ପ୍ରେସ୍ ଖୋଲିଥିଲେ । ଯାହାର ନାମ ଥିଲା ଗୋପୀନାଥ ପ୍ରେସ୍ । କୁଳଦେବତାଙ୍କ ନାମରେ ନାମିତ ଏହି ପ୍ରେସରୁ ଶିଶୁ ସାହିତ୍ୟ ଓ ବ୍ୟଙ୍ଗ ପୁସ୍ତକ ପ୍ରକାଶ କରୁଥିଲେ । ଏହିକାଳରେ ସେ ‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’ ଲେଖିଥିଲେ । ୧୯୧୨ ମସିହାରେ ବାଲେଶ୍ୱର ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀ ଅଧିବେଶନରେ ଏହାର ଗାୟନ ହୋଇଥିଲା । ୧୯୩୩ ମସିହାରେ ତାଙ୍କୁ ଭଦ୍ରକ ହାଇସ୍କୁଲରେ କାନ୍ତକବି ଉପାଧି ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ।

ସଂଘର୍ଷର ଜୀବନ

ସେ ମଧ୍ୟ ‘ଡଗର’ ନାମକ ପତ୍ରିକା ପ୍ରକାଶ କରୁଥିଲେ । ଯାହା ସମାଜ ଓ ରାଜନୀତି ଉପରେ କଟାକ୍ଷ କରୁଥିଲା । ଫେବ୍ରୁଆରୀ ୧୯୫୩ ମସିହାରେ ତାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ ଏହି ପତ୍ରିକାର ସମ୍ପାଦନା କରୁଥିଲେ ।

ଉପନ୍ୟାସ

କଣାମାମୁଁ ଭଳି କାଳଜୟୀ ଉପନ୍ୟାସର ଲେଖକ ଥିଲେ କାନ୍ତକବି । ବିଦେଶୀ ଶାସନ ବିରୋଧରେ ଭାରତୀୟଙ୍କ ବିଦ୍ରୋହର କାହାଣୀ ଥିଲା କଣାମାମୁଁ । କିନ୍ତୁ ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟବଶତଃ ଏହି ଉପନ୍ୟାସକୁ ସେ କେବେ ମଧ୍ୟ ସାରି ପାରିନଥିଲେ । ଏହା ଅସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରହିଯାଇଥିଲା । ସେହିଭଳି କାନ୍ତକବିଙ୍କ ବୁଢା ଶଙ୍ଖାରୀ ଏମିତି ଗୋଟିଏ ମାର୍ମିକ କାହାଣୀ ଯାହା ଆପଣଙ୍କ ଆଖିକୁ ଓଦା କରିଦେବ । ଯଦି ପଢି ନାହାନ୍ତି ତେବେ ଆଜି ହିଁ ପଢନ୍ତୁ  ।