ଗୁଜରାଟର ଦ୍ୱାରକା ଓ ବେଟ୍ ଦ୍ୱାରକାରେ ଖନନ କରୁଛି ୟୁଏଡବ୍ଲୁ
ଗାନ୍ଧିନଗର : ଭାରତୀୟ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱ ସର୍ବେକ୍ଷଣର ଅଣ୍ଡରୱାଟର ଆର୍କିଓଲୋଜି ୱିଙ୍ଗ ଗୁଜରାଟର ଦ୍ୱାରକା ଏବଂ ବେଟ୍ ଦ୍ୱାରକାରେ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରୁଛି। ଏହି ଅଭିଯାନ ଏଏସଆଇର ଅତିରିକ୍ତ ମହାନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ପ୍ରଫେସର ଆଲୋକ ତ୍ରିପାଠୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ପରିଚାଳିତ ହେଉଛି। ଏହି ଅନୁସନ୍ଧାନ ଫେବୃଆରୀ ୨୦୨୫ରେ ଦ୍ୱାରକାରେ କରାଯାଇଥିବା ସର୍ଭେର ଏକ ବିସ୍ତାର। ଐତିହାସିକ, ପ୍ରତ୍ନତାତ୍ତ୍ୱିକ ଏବଂ ସାଂସ୍କୃତିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଦ୍ୱାରକା ଭାରତରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଥାନ। ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରନ୍ଥଗୁଡ଼ିକରେ ଏହାର ଉଲ୍ଲେଖ ଥିବାରୁ, ଏହା ବହୁ ଦିନ ଧରି ଗବେଷଣାର ବିଷୟ ହୋଇ ରହିଛି। ଅନେକ ଐତିହାସିକ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱବିତ୍ ଏହି କ୍ଷେତ୍ରର ଅଧ୍ୟୟନ କରିଛନ୍ତି। ଏହି କାରଣରୁ, ଫେବୃଆରୀ ୨୦୨୫ରେ, ଏଏସଆଇର ଏକ ପାଞ୍ଚ ଜଣିଆ ଦଳ ଗୋମତୀ କ୍ରିକର ଦକ୍ଷିଣ ଭାଗରେ ଏକ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରିଥିଲେ। ଏହି ସର୍ଭେର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ପୂର୍ବରୁ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରାଯାଇଥିବା କ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକର ବର୍ତ୍ତମାନର ଅବସ୍ଥା ଯାଞ୍ଚ କରିବା ଓ ଭବିଷ୍ୟତର ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଖନନ ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକୁ ଚିହ୍ନଟ କରିବା।
ବର୍ତ୍ତମାନର ଏହି ଗବେଷଣାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ବୁଡ଼ିଯାଇଥିବା ପ୍ରତ୍ନତାତ୍ତ୍ୱିକ ଅବଶେଷ ଆବିଷ୍କାର, ଡକ୍ୟୁମେଣ୍ଟେସନ୍ ଓ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା। ଏହା ବ୍ୟତୀତ, ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ କାର୍ଯ୍ୟରତ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱବିଦମାନଙ୍କୁ ଜାହାଜ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ତାଲିମ ଦିଆଯାଉଛି। ଅଧ୍ୟୟନ ସମୟରେ, ସାମୁଦ୍ରିକ ଅବଶେଷ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ନତାତ୍ତ୍ୱିକ ଅବଶେଷର ପ୍ରାଚୀନତା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା ପାଇଁ ସେମାନଙ୍କର ବୈଜ୍ଞାନିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରାଯିବ।
୨୦୦୫ ରୁ ୨୦୦୭ ମଧ୍ୟରେ, ଏଏସଆଇର ଅଣ୍ଡରୱାଟର ଆର୍କିଓଲୋଜି ୱିଙ୍ଗ ଦ୍ୱାରକାର ଉପକୂଳ ଏବଂ ସାମୁଦ୍ରିକ ଅଞ୍ଚଳରେ ବ୍ୟାପକ ଗବେଷଣା କରିଥିଲା। ଏହି ଅନୁସନ୍ଧାନଗୁଡ଼ିକରେ, ପ୍ରାଚୀନ ମୂର୍ତ୍ତି, ପଥର ଲଙ୍ଗର ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରତ୍ନତାତ୍ତ୍ୱିକ ଅବଶେଷ ମିଳିଥିଲା। କିନ୍ତୁ, ଦ୍ୱାରକାଧୀଶ ମନ୍ଦିର ଚାରିପାଖରେ ଖୋଲା ସ୍ଥାନ ଅଭାବରୁ, କେବଳ ସୀମିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଖନନ କରାଯାଇପାରିଲା। ୨୦୦୭ ମସିହାରେ ମନ୍ଦିରର ଉତ୍ତର ଦ୍ୱାର ନିକଟରେ କରାଯାଇଥିବା ଖନନରୁ ୧୦ ମିଟର ଗଭୀର ଓ ୨୬ ସ୍ତର ବିଶିଷ୍ଟ ଗଠନ ଆବିଷ୍କାର ହୋଇଥିଲା। ଏଠାରେ ଲୁହା ଏବଂ ତମ୍ବା ଜିନିଷ, ମୁଦି, ମଣି ଏବଂ ମାଟି ପାତ୍ର ମିଳିଥିଲା। ବର୍ତ୍ତମାନର ଗବେଷଣା କାର୍ଯ୍ୟ ଓଖାମଣ୍ଡଳ ଅଞ୍ଚଳକୁ ବିସ୍ତାରିତ। ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱବିତ୍ମାନେ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକୁ ଚିହ୍ନଟ କରୁଛନ୍ତି ଏବଂ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତି ବ୍ୟବହାର କରି ସେଗୁଡ଼ିକର ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଛନ୍ତି। ଏହି ଗବେଷଣାରେ ୯ ଜଣ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱବିଦଙ୍କ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଦଳ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରୁଛନ୍ତି, ଯେଉଁମାନଙ୍କୁ ଜାହାଜ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱ ବିଷୟରେ ଗଭୀର ଜ୍ଞାନ ଦିଆଯାଉଛି।
ଦଳରେ ତିନି ଜଣ ମହିଳା ମଧ୍ୟ ଅଛନ୍ତି: । ସେମାନେ ହେଲେ ୟୁଏଡବ୍ଲୁର ସହାୟକ ଅଧୀକ୍ଷଣ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱବିତ୍ ଡକ୍ଟର ଅପରାଜିତା ଶର୍ମା, ସହାୟକ ଅଧୀକ୍ଷକ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱବିତ୍ ପୁନମ ବିନ୍ଦ ଓ ସହାୟକ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱବିତ୍ ଡକ୍ଟର ରାଜକୁମାରୀ ବାର୍ବିନା । ଏହା ସହିତ, ଖନନ ଏବଂ ଅନୁସନ୍ଧାନ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ହେମସାଗର ଏ. ନାଇକ ମଧ୍ୟ ଏହି ଅଭିଯାନ ସହିତ ସାମିଲ ଅଛନ୍ତି । ଏହି ଅଧ୍ୟୟନ ଭାରତୀୟ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦକ୍ଷେପ ପ୍ରମାଣିତ ହୋଇପାରେ, ଯାହା ଦ୍ୱାରକା ଏବଂ ଏହାର ଆଖପାଖରେ ଥିବା ଐତିହାସିକ ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରାଚୀନତା ଓ ଐତିହାସିକ ଗୁରୁତ୍ୱକୁ ଭଲ ଭାବରେ ବୁଝିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ।
