ବିହାର ରାଜନୀତିରେ ନୂଆ କାହାଣୀ ! ବଡ଼ ପରିବର୍ତ୍ତନର ସଙ୍କେତ ..
ନନ୍ଦିଘୋଷ ବ୍ୟୁରୋ: ବିହାର ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ଦୃଶ୍ୟପଟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇସାରିଛି ଏବଂ ପରିବେଶ ମଧ୍ୟ ସନ୍ତୁଳିତ ଅଛି । ଅଭିନେତାମାନେ ଏବେ ଉଭା ହୋଇଛନ୍ତି, ନିଜ ନିଜ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଜନୈତିକ ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଛନ୍ତି । ଏହର ପଢିଲା ପରେ ଆପଣ କହିପାରିବେ ଯେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନିର୍ବାଚନରେ ଏହା ଘଟେ ଯେମିତିକି ନେତାମାନେ ମଇଦାନରେ ପ୍ରବେଶ କରନ୍ତି, ମେଣ୍ଟ ଗଠନ ହୁଏ, ଏବଂ ଆସନ ବୁଝାମଣା ହୁଏ । ଏଥର କ’ଣ ବିଶେଷ ରହିଛି ? ତେବେ ଉପରୋକ୍ତ କଥା ସାଧାରଣ କିନ୍ତୁ ପରଦା ପଛର କାହାଣୀ ଏବଂ ଏବେ ପରଦାରେ ଯାହା ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହେଉଛି ତାହା ବିହାରକୁ ପୁନଃପରିଭାଷିତ କରୁଛି । ପାର୍ଥକ୍ୟ ଏତିକି ଯେ ଏଥର “ସେଣ୍ଟର ପଏଣ୍ଟ” ବଦଳି ଯାଇଛି । ପ୍ରକୃତରେ ଜେଡ଼ିୟୁ ପୂର୍ବରୁ ଯେଉଁ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା ତାହା ଏବେ ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟି ଦ୍ୱାରା ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ କଂଗ୍ରେସ ଯାହା ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଜନତା ଦଳର ଛାଇରେ ଥିଲା ଏବେ ଆଲୋଚନାର କେନ୍ଦ୍ରରେ ଅଛି ।
ଏଥର ବିଜେପି ଏକ “ନେତା” ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଛି, ଯାହା ଆସନ ବଣ୍ଟନ ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଏହାର ସହଯୋଗୀ ଦଳମାନଙ୍କ ସହିତ ସମନ୍ୱୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସବୁକିଛିରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଥିଲା। ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଉଛି ଯେ ବିଗତ ନିର୍ବାଚନରେ, ଏହି ଭୂମିକା ମୁଖ୍ୟତଃ JDUର ଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ BJP ସମର୍ଥନ ଯୋଗାଇଥିଲା। କିନ୍ତୁ ଏଥର JDU ରାଜନୈତିକ ଭାବରେ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇଥିବା ଦେଖାଯାଇଛି ଏବଂ BJP ସେଣ୍ଟର ପଏଣ୍ଟରେ ଅଛି । ଏହା ଆଗାମୀ ରାଜନୈତିକ ଦିଗରେ ବଡ଼ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଆଭାସ ଦେଉଛି । ସେହିପରି ମହାଗଠବନ୍ଧନରେ କଂଗ୍ରେସ ଏଥର ସେଣ୍ଟର ପଏଣ୍ଟରେ ରହିଛି । ପ୍ରକୃତରେ RJD ର ଛାଇ ତଳେ ଥିବା କଂଗ୍ରେସ ବିହାରର ରାଜନୈତିକ ଆଲୋଚନାରୁ ପ୍ରାୟ ବାହାରେ ରହୁଥିବା ବେଳେ ସେ ଏଥର କେବଳ ମହାଗଠବନ୍ଧନ ନୁହେଁ ବରଂ ବିହାର ରାଜନୀତିର ମଧ୍ୟ ଆଲୋଚନାର କେନ୍ଦ୍ରରେ ଅଛନ୍ତି । ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଆଗାମୀ ରାଜନୈତିକ ଦୃଶ୍ୟପଟର ଏକ ସଙ୍କେତ, କାରଣ ଆରଜେଡି ଆଉ ଲାଲୁ ଯାଦବ ନିଜର ଶକ୍ତି ଦେଖାଇପାରୁନାହାଁନ୍ତି ଏପଟେ ତେଜସ୍ୱୀ ଯାଦବ ନିଜେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଲାଲୁ ଯାଦବଙ୍କ ଛାଇ ତଳେ ତାଙ୍କର ରାଜନୈତିକ କ୍ୟାରିଅର ଗଢୁଛନ୍ତି । ଫଳସ୍ୱରୂପ କଂଗ୍ରେସ ଦଳ ପୁଣି ଥରେ ବିହାର ରାଜନୀତିରେ ନିଜ ପାଇଁ ଏକ ଖୋଲା କ୍ଷେତ୍ର ଦେଖୁଛି ଯେଉଁଠାରେ ଏହା ଉପରକୁ ଉଠିବାକୁ ଆଗ୍ରହୀ ଦେଖାଯାଉଛି।
ବିଜେପି ରାଜନୈତିକ ‘ମୁଖିଆ’ ପାଲଟିଛି
ଦୀର୍ଘ ସମୟ ଧରି ବିହାର ରାଜନୀତିରେ JDU ଆସନ ବଣ୍ଟନ, ମେଣ୍ଟ ପରିଚାଳନା ଏବଂ ନିର୍ବାଚନ ସମନ୍ୱୟର କେନ୍ଦ୍ରରେ ରହିଆସିଛି। ବିଜେପିକୁ ପୂର୍ବରୁ ଏକ ସହଯୋଗୀ ଭାବରେ ଦେଖାଯାଉଥିଲା। କିନ୍ତୁ ଏଥର ସମୀକରଣ ଓଲଟପାଲଟ ହୋଇଛି । NDA ଭିତରେ ଆସନ ବଣ୍ଟନ ଠାରୁ ପ୍ରାର୍ଥୀ ଚୟନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିଜେପିକୁ “ନେତା” ଭାବରେ ଦେଖାଯାଉଛି । JDU ଗତଥର ତୁଳନାରେ କମ୍ ଆସନ ଜିତିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବିଜେପି ଅନେକ ଆସନରେ ନୂତନ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କୁ ଛିଡ଼ା କରିଥିଲା ଏବଂ ସମନ୍ୱୟ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ମଧ୍ୟ ଏକ ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା। ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ କେବଳ ଆସନ ବଣ୍ଟନର ବିଷୟ ନୁହେଁ, ବରଂ ରାଜନୈତିକ ଦିଗରେ ପରିବର୍ତ୍ତନର ସଙ୍କେତ ମଧ୍ୟ ଦେଉଛି। ନୀତିଶ କୁମାରଙ୍କ ରାଜନୈତିକ ଧରଣୀ ଏବେ ବି ଦୃଢ଼ ହୋଇପାରେ, ବିଜେପି ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟଶୈଳୀ ମାଧ୍ୟମରେ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଛି ଯେ ଏହା ଏବେ ଏକ “କେନ୍ଦ୍ରୀୟ” ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିବ।
ଜେଡିୟୁର ଭୂମିକାରେ ଶିଥିଳତା
ଏହା ପ୍ରଥମ ଥର ଯେ ଜେଡିୟୁ ପୂର୍ବ ଅପେକ୍ଷା ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନାରେ ଟିକିଏ ଅଧିକ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଦେଖାଯାଉଛି। ପ୍ରାର୍ଥୀ ଚୟନ ପାଇଁ ଦଳର ପୂର୍ବ ଆକ୍ରମଣାତ୍ମକ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଏଥର ହଜିଯାଉଛି। ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଦୁଇଟି ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଦେଖାଯାଉଛି: ପ୍ରଥମତଃ ଦଳର ଆତ୍ମବିଶ୍ୱାସ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇଛି, ଏବଂ ଦ୍ୱିତୀୟତଃ ଜେଡିୟୁ କିଛି ପ୍ରକାଶ ନକରି କିମ୍ବା ନକହି ନୀରବରେ ବିଜେପିର ବଢ଼ୁଥିବା ରାଜନୈତିକ ପ୍ରଭାବକୁ ଗ୍ରହଣ କରୁଛି। ବିଜେପି ଏହି ଶିଥିଳତାର ରଣନୀତିକ ଲାଭ ଉଠାଇଛି। ବିଜେପି ବର୍ତ୍ତମାନ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ବର୍ଣ୍ଣନା ସ୍ଥାପନ କରିବାରେ ଆଗରେ ଥିବା ପରି ମନେ ହେଉଛି ଏବଂ ଏହି ନିର୍ବାଚନରେ ଏନଡିଏର ଦିଗକୁ ଆଗେଇ ନେଉଛି।
କଂଗ୍ରେସର ‘ପୁନଃପ୍ରବେଶ’ ସମୀକରଣକୁ ବଦଳାଇଦେଲା
ଦ୍ୱିତୀୟ ମୋର୍ଚ୍ଚା ମହାଗଠବନ୍ଧନ ଭିତରେ ମଧ୍ୟ “ସେଣ୍ଟର ପଏଣ୍ଟରେ” ପାଲଟି ଯାଇଛି। ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କଂଗ୍ରେସ ରାଜନୀତିରେ ସୀମାହୀନ ହୋଇଯାଇଥିଲା – RJD ଛାଇ ତଳେ ଏହାର ରାଜନୈତିକ ଓଜନ ହ୍ରାସ ପାଇଥିଲା। କିନ୍ତୁ ଏଥର କଂଗ୍ରେସ କେନ୍ଦ୍ର ପର୍ଯ୍ୟାୟକୁ ଫେରିବା ପରି ମନେ ହେଉଛି। ଆସନ ବଣ୍ଟନ ଠାରୁ ପ୍ରଚାର ଯୋଜନା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, କଂଗ୍ରେସର ଭୂମିକା ବିସ୍ତାରିତ ହୋଇଛି, ଏବଂ ଦଳୀୟ ନେତୃତ୍ୱ ଏହାକୁ “ରାଜନୈତିକ ପୁନଃଉଦ୍ଘାଟନ” ପାଇଁ ଏକ ସୁଯୋଗ ଭାବରେ ଦେଖୁଛନ୍ତି। କଂଗ୍ରେସର ଏହି ଉତ୍ଥାନ ମଧ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କାରଣ ଲାଲୁ ପ୍ରସାଦ ଯାଦବଙ୍କ ପରି ଜଣେ ପ୍ରମୁଖ ବ୍ୟକ୍ତି ଆଉ ମହାଗଠବନ୍ଧନରେ ନାହାନ୍ତି। ତେଜସ୍ୱୀ ଯାଦବ ଏବେ ବି ଲାଲୁ ଯାଦବଙ୍କ ରାଜନୈତିକ ଛାଇରେ ନିଜର ପରିଚୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରୁଛନ୍ତି। ଏହା କଂଗ୍ରେସକୁ ତା’ର “ପୁରୁଣା ସ୍ଥାନ” ପୁନର୍ବାର ପାଇବା ପାଇଁ ସୁଯୋଗ ଦେଇଛି।
ଆଗାମୀ ସମୟରେ ରାଜନୈତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ
ରାଜନୈତିକ ବିଶ୍ଳେଷକମାନେ କେନ୍ଦ୍ରରେ ବିଜେପିର ବର୍ଦ୍ଧିତ ଭୂମିକା ଏବଂ କଂଗ୍ରେସର ପୁନଃପ୍ରବେଶକୁ ଦୁଇଟି ନୂଆ ରାଜନୈତିକ ସଙ୍କେତ ଭାବରେ ଦେଖୁଛନ୍ତି ଯାହା ବିହାରର ଗତିପଥ ବଦଳାଇପାରେ। ପ୍ରଥମତଃ ଏନଡିଏ ଭିତରେ ବିଜେପିର ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ସ୍ଥିତି ଜେଡିୟୁର ପ୍ରଭାବ ହ୍ରାସ ପାଇବାର ସଙ୍କେତ ଦିଏ। ଦ୍ୱିତୀୟତଃ ମହାଗଠବନ୍ଧନରେ କଂଗ୍ରେସର ବର୍ଦ୍ଧିତ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକତା ପ୍ରମାଣ କରେ ଯେ ଆରଜେଡି ଆଉ ଲାଲୁ ଯାଦବଙ୍କ ଶିଥିଳତା। ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତିତ ସମୀକରଣ ମଧ୍ୟରେ ନିର୍ବାଚନୀ ପ୍ରତିଯୋଗିତା କେବଳ ଆସନ ଉପରେ ନୁହେଁ ବରଂ “ରାଜନୈତିକ କାହାଣୀ” ଉପରେ ମଧ୍ୟ ଆଧାରିତ ହେବ। ଏଥର ବିଜେପି ସମଗ୍ର ନିର୍ବାଚନ ବାର୍ତ୍ତାକୁ ନିଜ ଢଙ୍ଗରେ ପରିଚାଳନା କରୁଛି ଯେତେବେଳେ କଂଗ୍ରେସ ବିରୋଧୀ ମୋର୍ଚ୍ଚାରେ ନିଜର ପରିଚୟ ପୁନର୍ବାର ପାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛି।
୨୦୨୫ ବିହାର ନିର୍ବାଚନରେ ଚରିତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ସମାନ ରହିଛି, କିନ୍ତୁ ଭୂମିକା ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଛି। ବିଜେପି ଏବେ ଏକ “ସେଣ୍ଟର ପଏଣ୍ଟ” ଭାବରେ ନିର୍ବାଚନ ରଣାଙ୍ଗନରେ ଅଛି, “ସହଯୋଗୀ” ନୁହେଁ। ଏହି ସମୟରେ ଏକଦା ପାର୍ଶ୍ଵବର୍ତ୍ତୀ କଂଗ୍ରେସ ଏବେ ରାଜନୈତିକ ଆଲୋଚନାର କେନ୍ଦ୍ରରେ ଅଛି। ଜେଡିୟୁର ଦୁର୍ବଳ ହେଉଥିବା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଏବଂ ଆରଜେଡିର ଦୁର୍ବଳ ହେଉଥିବା କେନ୍ଦ୍ରୀୟତା ଏହି ଦୁଇ ଶକ୍ତିର ଉତ୍ଥାନକୁ ଆହୁରି ମଜବୁତ କରୁଛି। ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ବିହାରର ରାଜନୀତିର ଭବିଷ୍ୟତ ଗତିପଥକୁ ମଧ୍ୟ ନୂତନ ଆକାର ଦେଇପାରେ ।
