ଟଙ୍କା ଛପାର ପୁରା କାହାଣୀ. କେମିତି ହୁଏ ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ ଏବଂ କେତେ ଛପା ହୁଏ ?

ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କ ଅଫ୍‌ ଇଣ୍ଡିଆ ବା ଆରବିଆଇ ହେଉଛି ଦେଶର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବ୍ୟାଙ୍କ । ନିକଟରେ ଆରବିଆଇ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କୁ ୧ ଲକ୍ଷ ୭୬ ହଜାର କୋଟି ଦେବା ନେଇ ଆଲୋଚନା ହୋଇଥିଲା । ଓଡ଼ିଆ ପୁଅ ଶକ୍ତିକାନ୍ତ ଦାଶ ଏବେ ଆରବିଆଇର ଗଭର୍ଣ୍ଣର  । ଏ ଚର୍ଚ୍ଚା ତ ରହିବ, କିନ୍ତୁ କେବେ ଭାବିଛନ୍ତି କି ଟଙ୍କା କେମିତି ଛପା ହୁଏ ? କେଉଁଠୁ ଛପା ହୁଏ ? ଟଙ୍କାକୁ ନେଇ ଏତେ ଟେନସନ କାହିଁକି ? ଆରବିଆଇ ତ ଯେତେ ଚାହିଁବ ସେତେ ଛପେଇପାରିବ । ଏଥିପାଇଁ ଦରକାର ପ୍ରିଣ୍ଟର, କିଛି କାଗଜ, କାଳି ଆଉ କିଛି ଲୋକ । କିନ୍ତୁ ନା, ସେମିତି ହୁଏନି । ତା ହେଲେ ଜାଣନ୍ତୁ ଆରବିଆଇର ପୂରା କାହାଣୀ ।

ନୋଟ୍‌ ଛପା ନିୟମ:

୧୯୩୪ ଆରବିଆଇ ଆଇନର ଧାରା ୨୨ ଅନୁସାରେ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କକୁ ନୋଟ୍‌ ଇସ୍ୟୁ କରିବାର କ୍ଷମତା ଦିଆଯାଇଛି । ଏଥିପାଇଁ କାମ କରୁଛି ଭାରତୀୟ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କ ନୋଟ୍‌ ମୁଦ୍ରଣ ପ୍ରାଇଭେଟ ଲିମିଟେଡ୍‌ ବିଭାଗ । ଏହି ନିୟମ ଅନୁସାରେ ଆରବିଆଇ ୧୦ ହଜାର ଟଙ୍କାରୁ ଅଧିକ ଦାମର ନୋଟ୍‌ ଛାପି ପାରିବନାହିଁ  । ଏଥିପାଇଁ ୧୯୩୪ ଆରବିଆଇ ଆଇନରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ  ।

କେଉଁଠି ଛପା ହୁଏ ନୋଟ୍‌ ?

ଭାରତରେ ୪ଟି ସ୍ଥାନରେ ନୋଟ୍‌ ଛପାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ ଏଥିପାଇଁ ରହିଛି ୪ଟି ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ ପ୍ରେସ୍  । ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର ନାସିକ, ମଧ୍ୟପ୍ରେଦେଶର ଦେବାସ, କର୍ଣ୍ଣାଟକର ମହୀଶୂର ଓ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ସାଲବୋନିରେ ହୁଏ ନୋଟ୍‌ ଛପା କାମ । ପ୍ରଥମ ଦୁଇଟି ସେଣ୍ଟରକୁ ଭାରତ ସରକାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଥିବା ବେଳେ ବାକି ଦୁଇଟି ରହିଛି ଆରବିଆଇ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ।

କେତେ ନୋଟ୍‌ ଛପା ହୁଏ ?

ଅର୍ଥନୈତିକ ବର୍ଷ ଆରମ୍ଭରେ ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ ପ୍ରେସ୍‌କୁ ଏକ ତାଲିକା ଦିଆଯାଏ, ବର୍ଷର କେଉଁ ସମୟରେ କେତେ ନୋଟ ଛପାଯିବ  । ଏଥିପାଇଁ ଆରବିଆଇର ୧୯ଟି ଆଞ୍ଚଳିକ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟରୁ ମିଳିଥିବା ଡାଟାରୁ ତିଆରି ହୁଏ  ତାଲିକା । ଯାହାକୁ କୁହାଯାଏ ଷ୍ଟାଟିଷ୍ଟିକାଲ ଆନାଲିସିସ୍‌ । ବଜାରରେ କେତେ ନୋଟ୍‌ ପ୍ରଚଳନ ଅଛି , କେତେ ନଷ୍ଟ ହୋଇଛି, କେତେ ନୂଆ, କେତେ ଖରାପ ନୋଟ୍‌ ବୁଲୁଛି ସବୁ କିଛିର ହିସାବ ଆକଳନ କରାଯାଏ  । ତାପରେ ଅର୍ଥ ମନ୍ତ୍ରାଳୟର କଏନ ଆଣ୍ଡ କରେନ୍ସି ଡିଭିଜନର ପରାମର୍ଶ ପରେ ଛପା ହୁଏ ନୋଟ୍‌  ।

କିନ୍ତୁ କଏନ ତିଆରି ହେବାର ନିୟମ ଅଲଗା । କଏନ ଆକ୍ଟ ୧୯୦୬ ଅନୁସାରେ ଏହା ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ରହିଛି । କୋଲକତାର ଅଲିପୁର, ହାଇଦ୍ରାବାଦ ସୈଫାବାଦ ଓ ଚରଲାପଲ୍ଲୀ ଏବଂ ୟୁପିର ନୋଏଡାରେ ତିଆରି ହୁଏ କଏନ । ସରକାର ହଜାରେ ଟଙ୍କା ଯାଏଁ କଏନ ପ୍ରଚଳନ କରିପାରିବେ  ।

ଯେଉଁ ପ୍ରଶ୍ନ ଆପଣଙ୍କୁ ଏବେ ଯାଏଁ ଉତ୍ତର ମାଗୁଥିବ ତାହା ହେଉଛି, ଆରବିଆଇ ମନଇଚ୍ଛା କାହିଁକି ନୋଟ୍‌ ଛପାଇପାରୁନି  ? ନା, ସେମିତି ହୁଏନି  ।  ନିୟମ ଅନୁସାରେ ଆରବିଆଇ ଭଣ୍ଡାରରେ ଯେତିକି ସୁନା ଓ ବିଦେଶୀ ମୁଦ୍ରା ଥିବ ସେତିକି ନୋଟ୍ ଛପା ହେବ । ଯଦି ଏହା ଠାରୁ ଅଧିକ ଛପାଯିବ ତେବେ କମିଯିବ କରେନ୍ସି ମୁଲ୍ୟ  ।

ବର୍ତ୍ତମାନ ଆମ ଭଣ୍ଡାରରେ ୬୧୨ ଦଶମିକ ୬ଟନ୍‌ ସୁନା ବା ୬ଲକ୍ଷ ୧୨ ହଜାର କିଲୋ ସୁନା ଗଚ୍ଛିତ ଅଛି  । ବର୍ଷ ୨୦୧୯ରେ ୫୨ ଦଶମିକ ୩ ଟନ୍ ସୁନା କିଣିଥିଲା ଆରବିଆଇ । ବିଶ୍ୱ ତାଲିକାରେ ୧୧ ନମ୍ବରରୁ ଉଠି ୧୦ ନମ୍ବରକୁ ଯାଇଛି ଭାରତ । ଆରବିଆଇର ସୁନା, ବ୍ୟାଙ୍କ ଅଫ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ବି ଅଛି  । ଆଉ ସୁରକ୍ଷିତ ବି ଅଛି ।

  ')}